Te vaak gehoord, de afgelopen weken: ‘Ik vind het heel bijzonder wat je allemaal doet.’
Ook al is het een compliment, en ongetwijfeld goedbedoeld, er schuilt een groot gevaar in: dat je (in dit geval ik) stiekem gaat geloven dat je bijzonder bent. Daar word je namelijk geen leuker mens van, voor jezelf niet, en voor je omgeving niet. Je ziet het vaak bij jonge talenten, die gaan geloven dat goed kunnen voetballen of muziek maken ze ook tot een speciaal mens maakt.
Mijn persoonlijke irritatie zit vooral bij de wat oudere mensen die ‘minder ego’ preken, maar er zelf vol mee zitten. Precies zoals die loodgieter met thuis een lekkende kraan. Steeds maar benadrukken hoe gewoon je bent, maar ondertussen fantaseren dat je daardoor toch wel heel bijzonder bent.
“Natuurlijk bedreigt het mij ook, maar ram alsjeblieft met een gummiknuppel op mijn kop als ik kapsones ga vertonen.”
De internationale bestseller-auteur die 15.000 euro per dag wil hebben om naar Nederland te komen, terwijl hij nederigheid predikt, ik wind me er over op. Ik ga geen namen noemen, maar een van de grootste goeroes vraagt 100.000. Dat is toch geen ‘practice what you preach?’
Gerenommeerde verslaving experts die zich bezondigen aan seksueel grensoverschrijdend gedrag, ik walg ervan. En het gaat me nu even niet om hun daderschap, maar om die blinde vlek: hoe harder je predikt dat het ego niet belangrijk is, hoe groter de kans dat je er stiekem heel veel waarde aan toekent…
Ik begrijp ook nog niet waarom het bijna altijd mannen zijn, die verslaafd zijn aan de giftige cocktail van geld, roem en seks. Vaak herken je ze moeilijk, hun gebrekkige geweten camoufleren ze vaak goed. Mijn grootste doel voor de komende jaren?
Ik was te gast in de Esoterra Podcast van Stefan van Rossum.
Inleiding op het gesprek
Bram Bakker zag ik in een VI uitzending praten over oud zeer. Het raakte me hoe hij met een gevoelige boodschap in een ‘leeuwennest’ durfde te komen. Ik kocht zijn boek ‘Oud zeer’ en vond het een heel mooi boek. Kwetsbaar, interessant, persoonlijk. En al leek Bram me een heel ander soort mens dan ik, ik herkende heel veel.
Aanleiding genoeg om Bram uit te nodigen voor de Esoterra Podcast.
We praten over oud zeer, trauma en lichte trauma’s die eigenlijk anders moeten heten, 7 vinkjes, de stand van de wereld, social media, psychiatrie en nog veel meer….
Over Bram Bakker
Bram Bakker (Zwolle, 1963) studeerde geneeskunde aan de Vrije Universiteit. Zijn artsexamen behaalde hij in 1991. Vervolgens specialiseerde hij zich tot psychiater aan de toenmalige Valeriuskliniek in Amsterdam (thans GGZ InGeest). In dezelfde periode deed hij promotieonderzoek naar de behandeling van paniekstoornis met pillen of praten. Hij promoveerde in 2000 aan de Vrije Universiteit.
Als psychiater was hij werkzaam op zeer diverse plekken. Op de psychiatrische afdeling van een ziekenhuis in Amsterdam, bij het landelijk centrum eetstoornissen Ursula in Leidschendam en op diverse plekken in de GGZ, varierend van polikliniek tot gesloten opnameafdeling.
De laatste jaren van zijn loopbaan als psychiater werkte hij hoofdzakelijk in de verslavingszorg. Hij was medisch directeur bij een aantal verslavingsklinieken. Daarnaast had hij een eigen praktijk en werkte hij in teamverband mee in de behandeling van ‘onbegrepen lichamelijke klachten’ en ‘chronische pijn’.
Met Simon van Woerkom schreef hij een boek over Runningtherapie en organiseert hij al jaren een driedaagse cursus onder dezelfde titel, zie runningtherapie.nl. Sinds 2003 is Bram actief als publicist. Tot zijn succesvolste boeken behoren ‘Verademing’ (met Koen de Jong) en ‘Gevoelsarm’, waarin beschreven wordt waarom hij zijn registratie als psychiater liet verlopen.
Door een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
(ex)Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Arold Langeveld
Arold werkt met de principes van non-dualiteit met zijn klanten.
Op zaterdagochtend deel ik graag iets over de reis die ik onderneem. De reis van hoofd naar hart, van buiten naar binnen, van ego naar ‘gewoon mensch’. Het roept veel reacties op, en dat vind ik fijn. Maar er gaat ook her en der wat mis, wat mij betreft.
Er zijn bijvoorbeeld mensen die gepikeerd zijn dat ik niet publiekelijk met ze in debat treedt. Dat mogen ze vinden, maar dat is niet wat ik bedoel met deze stukjes. Ik hoop dat het mensen helpt in hun eigen proces, bijdraagt aan bewustwording en dat het motiveert tot beweging in het eigen leven. Precies zoals ik boeken schrijf eigenlijk, er is voor mij geen wezenlijk verschil tussen de zaterdagochtend-posts en ‘Oud zeer’.
Misschien kun je het beschouwen als een column, maar dan eentje met hopelijk niet te veel opinie.
Dan komt het grootste probleem aan mijn kant: de enthousiaste en goedbedoelde suggesties om mijn ‘problemen’ op te lossen. Mensen melden ongevraagd en soms zelfs een beetje opdringerig wat ik zou moeten doen om van mijn oude pijnen verlost te raken. Ze bieden gratis therapie, of een alles veranderende ervaring tegen gereduceerd tarief. Meestal begrijp ik wel een beetje wat me geadviseerd wordt. Het probleem is alleen dat ik iets deel van mijn ontwikkeling, het is niet een hulpvraag die ik online zet…
Daar zit ook een allergie bij mij: ‘Ik weet wat jij moet doen’ of ‘Het zou goed voor jou zijn om…’ verdraag ik niet meer zo goed. Het doet me denken aan de psychiater die ik ooit was, met een wc-eend formule: ‘Wij van de hersenziekte depressie raden Prozac aan’
Mijn overtuiging is dat we meestal helemaal niet weten wat goed is voor de ander. We kunnen een zoekende medemens terzijde staan met aandacht, empathie en zelfs liefde, maar met autoriteit de weg wijzen? Ik ben overtuigd dat niet-weten en een naïeve, maar zuivere blik meer te bieden hebben dan bergen kennis waarvan je nooit zeker weet of die toepasbaar is. En dan nog timing: wat vandaag wel kan lukte een tijdje terug nog niet, en wat vandaag te hoog gegrepen is zal ergens in de toekomst een makkie worden.
Dus lieve lezers: fijn als jullie meedenken met me, maar RED MIJ NIET. Luister even naar het lied van de onvergetelijke Maarten van Roozendaal:
“Jouw hemel is voor mij de hel, een hemel met jou is de hel voor mij.”
Tikje extreem, maar wel iets om eens over na te denken wellicht.
Deze week rende ik door mijn geliefde duingebied. Er liep een damhert te grazen, of te grasduinen. Ik keek naar het rondscharrelende dier, en genoot van de rust die het uitstraalde, terwijl het de grond rondom verkende. Dat hert wil ik zijn…
Door een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
(ex)Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Marie-liz D
Marie-liz gebruikte haar eigen ellendige ervaringen als brandstof voor EQfit, een onderneming die iemands kracht centraal stelt.
Dit gesprek verdient luisteraars! Ik wist amper iets van Marie-liz D. voordat we begonnen, maar ik ben geraakt, door haar power, haar authenticiteit, haar energie en haar ondernemersgeest… Als je dacht dat ‘oud zeer’ alleen maar ellende oplevert? Luister dan even hoe deze reus het als brandstof gebruikt…
De meeste sportpsychologen zijn niet geschoold in systemisch werken. Ze stappen daardoor gemakkelijk in het systeem rond een sporter, terwijl ze daar juist buiten zouden moeten blijven.
De traditionele sportpsycholoog begeleidt een individuele sporter en/of een team. Helpt met concentratieoefeningen, taakgericht presteren, et cetera. En blijft buiten beeld, als het goed is. De ondersteuning behoeft geen nadruk, de sportpsycholoog is dienend. En: de sporter is er niet voor het vervullen van verlangens bij de mentale begeleider.
Zeer geregeld gaat dit volledig mis, en kunnen sportpsychologen (en andere mentale begeleiders) niet de verleiding weerstaan om te pronken met de man, de vrouw of het team dat ze begeleiden. Voor alle duidelijkheid: ik spreek uit eigen ervaring.
Dat hier gevaren aan zijn verbonden werd wel duidelijk in de dramatische gebeurtenissen bij Ajax van de afgelopen weken: de mentale begeleiding werd onderdeel van een complex probleem, waar ze geen deel van uit zou moeten maken.
Iedereen die iets van systemisch werken weet begrijpt dat het in de organisatie bij die voetbalclub (en ook nog eens een miljoenenbedrijf) niet klopt. Mensen vervullen hun rol niet, en er zijn ook rollen die niet (of niet voldoende) vervuld worden. In de cultuur van het profvoetbal sneuvelt dan de trainer (die zijn rol ook niet goed wist in te vullen natuurlijk), maar het systeemprobleem wordt door zijn vertrek niet opgelost. De nieuwe trainer kiest wellicht beter positie ten opzichte van de spelers, maar het systeem is veel uitgebreider en complexer in een betaald voetbalorganisatie met tientallen medewerkers, aandeelhouders en een supportersschare.
Een voorbeeld van hoe het goed kan werken, orde op zaken stellen binnen een sportsysteem: Erik ten Hag zette een paar spelers op hun plek. Ronaldo trok dit niet, en vertrok. Hiermee versterkte hij de positie van Ten Hag in het systeem. Tijdje later: Rashford is in bloedvorm, maar komt te laat op de training. Zonder aanzien des persoons laat Ten Hag hem de wedstrijd hierna uit de basis. En versterkt daarmee zijn positie als ‘baas van de troepen’.
En wij, de toeschouwers, nemen een compleet andere energie waar rond een voetbalclub die al jaren dolende was.
De meeste sportpsychologen zijn niet geschoold in systemisch werken. Ze stappen daardoor gemakkelijk in het systeem rond een sporter, terwijl ze daar juist buiten zouden moeten blijven. Juist door met een sporter naar het systeem te kijken waar hij/zij deel van uitmaakt kun je toegevoegde waarde hebben. In de coaching van veel topmensen in het bedrijfsleven is dat al veel gangbaarder. De mentale begeleiders van topsporters (en andere beroemdheden) zouden er goed aan doen hun eigen motieven om het werk te doen nog eens kritisch tegen het licht te houden.
Want als behoefte aan erkenning en waardering je te veel drijft kun je nooit de onzichtbare steun in de rug vormen van de sporter die je zo goed kan gebruiken…
Met Lars Faber had ik een interessant gesprek naar aanleiding van ‘Oud zeer.’
Hij stelde goeie vragen, we waren het niet altijd precies eens, maar een warm pleidooi voor lichaamswerk kun je wel uit het gesprek destilleren…
Te beluisteren via Spotify, maar je kunt ook meekijken op YouTube.
Mijn moeder zei: ‘Maar je had ook altijd zoveel bevestiging nodig…’
Ik beet het puntje van mijn tong, maar zei niet: ‘… en hoe zou dat nou zijn gekomen?’
Ze had wel gelijk, de vrouw die mij als beste kent. Het is een motief bij veel jongens en meisjes die de schijnwerpers zoeken: het verlangen naar bevestiging. Het begint meestal bij een vader en/of moeder die ze onvoldoende heeft gezien. Luister naar “De wedstrijd” van Bram Vermeulen en je begrijpt het precies. Een beetje treurig zijn ze, die uitslovers die nooit genoeg bevestiging kunnen krijgen. Of die zich niet gezien voelen door juist die mensen waarvan ze zo graag bevestiging willen krijgen (nodig hebben). Hoeveel mensen er kijken en hoe hard die ook applaudisseren, het compliment van die ene man of vrouw dat uitblijft doet meer pijn.
Ik zit er weer even middenin: het gaat onverwacht goed met mijn boek “Oud zeer”, het theater was gisteren uitverkocht en van talloze onbekenden krijg ik dankbare berichten. Ik kan hun lof inmiddels wel binnen laten komen, en realiseer me ook hoe bijzonder dit succes is. Dat er een boodschap is overgekomen doordat de boodschapper zichzelf een keer niet overschreeuwde.
Maar ik heb last van de reacties die uitblijven: van familieleden, (vroegere) vrienden en (ex)vriendinnen. Ook de gevestigde orde binnen mijn oude beroepsgroep zwijgt als het graf. Terwijl ik zo verlang naar bevestiging van een autoriteit die nog wel in het systeem zit, naar een hoogleraar die me laat weten dat ik een goed punt heb met het vragen om meer lichaamswerk in de ggz. Dat mag anoniem, en hoeft ook niet op de omslag van een volgende druk van het boek, maar laat even weten dat je ziet wat ik probeer te doen. Vanuit passie voor goede zorg, niet om er zelf beter van te worden. Ik ambieer de aandacht steeds minder, maar bevestiging van mensen die er voor mij toe doen…
In de ‘serieuze’ programma’s op radio en tv hoeven ze me steeds minder, en ik hoor daar uiteenlopende autoriteiten veel zeggen dat naadloos aansluit op mijn boodschap. Maar zij zijn nog aan boord, en met de man die het schip vrijwillig verliet hebben ze niets te schaften. Zo simpel is het, toch?
Maar: we kunnen toch samen strijden voor een beter zorgsysteem? Het gaat toch niet om onze plek in de pikorde? Daar heb ik ook lang in geloofd, maar dat bracht het doel niet dichterbij.
Ik voel me van jongs af vaak minder dan mensen in mijn omgeving. Rationeel gezien onzin, maar cognitieve therapie heeft het toch niet weg kunnen nemen. Ik wil me de gelijke voelen van de mensen waar ik tegenop kijk, het voelt als een wrede paradox. Pogingen om mezelf op te blazen en te doen alsof ik niet onder, maar boven hen sta zijn dramatisch mislukt. Die heb ik als ‘oud-psychiater’ achter me gelaten.
Maar het verlangen naar een schouderklop, juist als ik een keer iets presteer, is onuitroeibaar…
Door een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
(ex)Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Mary Klem
Mary begeleidt scheidingen en dat is een vak. En de investering waard…
Met mijn lieve vriend Arold sprak ik over de harde, persoonlijke aanvallen die ik soms te verduren heb. Of beter: waarom ik me soms zo aangevallen voel en/of waarom kritiek op mijn persoon me zo hard kan raken.
Ergens in dat gesprek zei Arold iets heel moois, waar ik nu al dagen op kauw. ‘Jij hebt een soort gepantserde kwetsbaarheid en sommige mensen zien alleen dat pantser, en niet de kwetsbaarheid. Ze richten hun pijlen op het pantser.’
Of dit de exacte weergave is weet ik niet, misschien is dit wat ik er van heb gemaakt. Maar hoe dan ook: mijn vriend gaf me woorden die helpen mezelf beter te begrijpen (‘beet te grijpen’).
Mijn pantser was ooit indrukwekkend stevig, het leek of niets me kon raken. De kwetsbaarheid aan de binnenkant was de zelfverzekerde drager van het pantser zich niet of nauwelijks bewust. Alle kritiek en iedere vorm van afwijzing kwam nooit echt binnen. Stoer he?
Maar met het ouder worden kwamen er zwakke plekken in het pantser, een paar gaatjes zelfs. En misschien nam ook de kwetsbaarheid aan de binnenkant wel toe. Sommige mensen braken ineens door het pantser heen, alsof het niet bestond. In mijn geval vooral vrouwen, maar zeker ook mannen. Ook de inhoud van de ‘aanval’ bepaalde of het pantser doorboord werd: uitgemaakt worden voor dom of arrogant kwam bijvoorbeeld nooit binnen, omdat die aanduidingen niet echt zijn verbonden met mijn kwetsbaarheid (daarom noem ik het ook geen diskwalificaties of afwijzingen).
Maar ‘niet goed je best gedaan’ als recensie krijgen terwijl je hunkert naar een compliment (van je geliefde bijvoorbeeld): het voelt alsof er helemaal geen pantser bestaat, zo hard kan me dat raken. En op een heel gevoelige dag doet ‘best aardig’ in plaats van ‘perfect’ of ‘fantastisch’ al pijn. En dan duiken de basale overtuigingen aan de binnenkant van het pantser op: ‘Ik deug ook helemaal nergens voor, ik ben absoluut waardeloos.’ Boosheid was de vorm waarin ik de pijn uitschreeuwde die achter mijn defensieve schild was aangeraakt. Want jongens huilen niet.
“Mijn pantser was ooit indrukwekkend stevig, het leek of niets me kon raken.”
Een tijd terug had ik een liefdesrelatie met een zeer gevoelige vrouw, die heel goed zag hoe gepantserd ik me door het leven bewoog. Op een dag zei ze, uit het niets: eigenlijk ben jij nog veel gevoeliger dan ik. Die opmerking voelde als een cadeau, even geloofde ik zelfs zonder pantser verder te kunnen, nu het toch gezien was. Een paar weken later gebeurde er iets tussen ons dat me zo raakte dat ik weer geheel in mijn pantser verdween, en er in het contact met haar ook nooit meer uit kon komen. Het betekende het einde van de relatie…
Een pantser is niet goed of fout. Je wordt er alleen niet mee geboren. Het gaat om wat dat pantser probeert te beschermen, en hoe je de gevoelige materie die er door omgeven wordt een beetje leert verdragen. Of in een veel later stadium: aankijken en liefdevol omarmen.
Werken aan oud zeer betekent voor mij dat ik me probeer te ontdoen van dat pantser en/of anderen toegang geef tot die kwetsbare binnenkant.
In een van de mooiste Nederlandstalige liedjes die ik ken heeft Stef Bos het over maskers, als variant op dat pantser. In ‘Maskerman’ zingt hij: ‘Hoeveel maskers moet je dragen, om op een dag jezelf te zijn’
Dat is het wel, he? Dan komt er tegenwoordig een traantje. Mooie dag lieve mensen, ik houd van jullie…
Door een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
(ex)Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Yvonne Toeset
Emotional Freedom Technique (EFT) of (smart)tapping is een nog altijd vrij onbekende therapievorm die veel overeenkomsten heeft met het veel bekendere EMDR. Het is eenvoudig toepasbaar, mits je weet hoe het te gebruiken.
In Nederland is Yvonne Toeset dé autoriteit in het opleiden van zorgprofessionals. Bekijk haar website eqlibre-eft.nl. Ze werkt er al bijna twintig jaar mee en maakt deel uit van een snel groeiend internationaal netwerk. In de podcast vertelt ze er veel meer over.
Kenmerkend voor ieder conflict, dus ook het zakelijke, zijn de emoties die meekomen met de opvattingen van beide partijen. Een verschil van mening kan in een rustige sfeer worden besproken, omdat de emoties niet dominant zijn. Bij conflict (of ruzie ) bepalen die juist zo’n beetje alles.
Om het jaar uitdagend te beginnen belandde ik in twee ‘zakelijke’ conflicten (‘karma is a bitch’), maar de uitwerking die het op me had verschilde totaal. In het ene geval raakte het me niet echt, en kon ik rustig blijven zonder me te laten ontregelen door de emotionele verwijten van de ander. In het andere geval werd me niets verweten, maar werd ik emotioneel zwaar geraakt door iets dat je wellicht als droge mededeling had kunnen zien. Maar dat lukte mij dus niet…
In beide gevallen is het conflict al weer zo’n beetje de wereld uit, en toch blijf ik stoeien met mijn emoties, of het ontbreken daarvan.
“Wanneer lopen conflicten uit de hand? Als aan beide kanten de emoties (te) hoog oplopen, denk ik.”
En wanneer loopt het met een sisser af? Als een van beide partijen zich weet te beheersen. Of in ieder geval geen olie op het vuur gooit, en bij zichzelf blijft. ‘Ja maar jij…’ is vaak het begin van een escalatie.
Emoties zijn het vertrekpunt van ons doen en laten, het kunnen controleren ervan een specifiek menselijk talent. De controle over de emoties volgt niet uit het ontkennen of proberen te negeren ervan, maar eerder uit het omgekeerde: er niet voor weglopen, er goed naar kijken en vol liefde en aandacht bij jezelf inzoomen op wat jou zo triggert. Zonder nog even iets te doen. Focussen op de ‘tegenpartij’ gaat vaak sneller en gemakkelijker, maar helpt nooit een conflict voorkomen.
Hoe heb ik mezelf begrepen? Het gevoel van afwijzing was de trigger. In de ene situatie ging die afwijzing niet over mij, en kon ik het in rust verdragen. Het waren frustraties over mij, van iemand anders. In de andere situatie werd ik wel persoonlijk geraakt. Nu ook daar weer wat rust is gekomen kan ik in gesprek met degene die mij zo raakte. Wat bewoog hem, en wat deed hij al dan niet bewust in mijn richting?
Vandaag ook weer vier ‘Oud zeer-gesprekken’ en het is zo dankbaar, bevredigend en ontroerend om te mogen doen… Het vertrouwen dat mensen je durven te schenken is hartverwarmend, en daarmee geven ze mij (‘de hulpverlener’) iets prachtigs
Bram is uitgever bij Uitgeverij Lucht en geeft regelmatig boekentips. Deze week over slaap.
Het is een algemeen bekend gegeven: om goed te kunnen functioneren heb je voldoende slaap nodig. Maar juist doordat we zo druk zijn slapen we steeds slechter, en gemiddeld ook minder.
Daarom zijn boeken waarin op heldere wijze uiteengezet wordt hoe belangrijk slaap voor ons is, en wat ervoor nodig is.
Aline Kruit is arts en ACT(slaap)coach. Haar boek ‘Slapen is niets doen’ is inmiddels een klassieker, die ieder jaar nieuwe lezers trekt.
Binnen de psychiatrie maar ook daarbuiten krijgen mensen een label opgeplakt. Zorgwekkend, vindt oud-psychiater en publicist Bram Bakker, want niemand is zijn diagnose.
Het is veertig jaar geleden. Dokter De Jong, een oudere chirurg, leerde ons, eerstejaars studenten geneeskunde, dat we nooit over mensen zouden moeten praten alsof ze hun diagnose waren. “Zeg nooit: de blindedarm op kamer vier of de gebroken heup op zaal twee.” Zijn college maakte een onuitwisbare indruk op me.
Hoe de chirurgen tegenwoordig over hun patiënten praten weet ik niet, maar in de geestelijke gezondheidszorg is het niet goed gelukt om mensen en hun diagnose onafhankelijk van elkaar te zien. Het label is leidend, in alles. Je wordt ondergebracht in een zorgprogramma depressie of angst, en de gedachte is dat het de mensen goed doet om op deze manier behandeld te worden.
Diagnostiek is in de opleiding tot zorgprofessional een van de belangrijkste onderwerpen. De achterliggende gedachte is simpel: hoe beter de diagnose, hoe succesvoller de behandeling. Als je precies weet wat iemand mankeert kun je gericht behandelen, en dat geeft een betere uitkomst dan ‘ik rommel maar wat aan’. Het DSM-systeem dat de ggz hiervoor gebruikt is formeel een classificatiesysteem, maar in de dagelijkse praktijk veel meer dan dat.
“De pijn die iemand in jouw leven heeft veroorzaakt neem je niet weg door een sticker op die ander te plakken.”
De DSM-diagnose is bijvoorbeeld vereist om zorg te kunnen verlenen die declarabel is. Omdat ook onze zorgverzekeraars dit systeem tot maat der dingen hebben verheven. In de tijd dat het classificatiesysteem DSM populair werd – de laatste decennia van de vorige eeuw – bood het duidelijke voordelen. Als je de criteria van een depressieve stoornis keurig op een rijtje zet begrijpt iedereen wat degene die je van dit label voorziet voor klachten heeft. Je kunt daar wetenschap mee bedrijven, en gestructureerde behandelingen bij ontwikkelen, het ‘depressieprotocol’ bijvoorbeeld.
De meeste professionals weten nog wel dat het DSM-systeem werd ontwikkeld als een poging om grip te krijgen op de complexiteit van mentale problemen. Inmiddels is de dagelijkse realiteit van zowel de zorgprofessionals als hun klanten dat er wordt gedaan alsof dat DSM-label een werkelijkheid is, vergelijkbaar met een gebroken been. Maar dat laatste kun je tenminste nog objectiveren met een röntgenfoto, een angststoornis heb je als een bevoegde deskundige dat vindt.
Er is een belangrijk verschil ten opzichte van veel lichamelijke ziekten: psychische klachten zijn niet goed objectiveerbaar. Een vragenlijst komt misschien in de buurt van een laboratoriumbepaling, maar de betrouwbaarheid van de diagnose diabetes mellitus is en blijft groter dan die van PTSS. Om maar twee willekeurige voorbeelden te noemen.
Ex-partner is ‘narcist’ of ‘autist’
Dat zorgprofessionals veel met vaktermen smijten is niet nieuw, en dat ze zich zo op een bepaalde manier boven de patiënt plaatsen begrijpen we nog wel. Maar dat leken steeds vaker psychiatrisch jargon gebruiken om medemensen te typeren is zorgwekkend.
Een vrouw die een moeilijke relatie had met haar moeder, begon ons gesprek met: ‘Mijn moeder is een borderliner’. Mensen met pijn over hun echtscheiding typeren de ex-partner als ‘narcist’ of ‘autist’. Dan gaat het over iemand van wie ze veel hebben gehouden, met wie ze lang hun leven deelden en met wie ze kinderen kregen.
Dat is toch armoede? En wat zegt het gebruik van dit diagnostisch jargon over degene die zich ervan bedient? Of je nu zorgverlener, (ex-)partner of familielid bent: iemand anders een psychiatrische diagnose opplakken betekent het verlaten van de gelijkwaardige relatie. Degene die een diagnose stelt, gedraagt zich neerbuigend: ik weet wat jij bent.
De pijn die iemand in jouw leven heeft veroorzaakt neem je niet weg door een sticker op die ander te plakken. De pijn is van jou, en een ander kun je daar niet verantwoordelijk voor maken met een label ‘gestoord’. Diagnoses zijn geen pijnstilling. Dus laten we als mensen, professional of niet, stoppen elkaar te labelen.
Door een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
(ex)Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: François de Waal
Hij was al zestig, toen de bodem onder zijn bestaan werd weggetrokken. Nadat hij min of meer was opgekrabbeld, begon hij aan zijn boek: Depressie, de dwangmatige denkziekte. Je kan het hier bestellen.
Ivan Wolffers (17 mei 1948 – 7 oktober 2022) was schrijver, arts en hoogleraar. Bram Bakker schrijft hem een brief.
Gepubliceerd in HP / DE TIJD eind nov. 2022
Rubriek: hemelpost
Dag Ivan,
Op het moment dat er een goed mens overlijdt, hoop ik altijd dat er een hemel bestaat. Ik stel me dan voor dat er vanaf daar een beetje naar ons wordt gekeken. Hoe we doormodderen hier op aarde. Jij bent zo’n mens, lieve Ivan. Je glimlacht om wat je waarneemt vanaf je wolk; met mildheid stel je vast dat veel van waar je gedurende je aardse jaren tegen streed onverminderd aandacht behoeft.
Een deel van jouw stokpaardjes koester ik, als een soort waarnemer. De dokters zijn nog steeds veel te afstandelijk en durven weinig tot niets uit hun eigen leven te delen met de patiënten die ze dagelijks zien. Ze zijn gevlucht in een ivoren toren, die jij als eerste in Nederland trachtte te slechten via de publieke media. Zoiets wordt je nooit in dank afgenomen: lid zijn van een beroepsgroep en er tegelijkertijd kritisch over durven zijn.
Ik bewonderde je strijd voor meer transparantie over de medicatie die we voorschrijven. Het zal ook voor jou onbegrijpelijk zijn gebleven dat een groep hoogopgeleide professionals zich zo dienstbaar opstelt aan een machtige industrie.
Ook met het grijpen naar de pen heb je me geïnspireerd. Het is een traditie om te koesteren, de dokter die verhaalt over zijn werk. Jij schreef over veel meer dan dat, en beperkte je niet tot medische non-fictie. Ik heb grenzeloos veel bewondering dat je zowel de leefstijlbijbel Gezond als de roman Broer van God uit je pen liet vloeien. Het lef om een roman te schrijven…
Het is onmogelijk om niet te refereren aan de woorden die je wijdde aan de ziekte die je er uiteindelijk onder kreeg. Iedereen met kanker zou moeten lezen wat jij erover schreef, als bron van inspiratie en troost. Dat je alle statistieken van uitgezaaide prostaatkanker hebt verslagen kan geen toeval zijn. Wie erachter zat weet ik niet, maar het was je lot, denk ik.
Ik heb je niet goed genoeg gekend om te weten of je bij vlagen ook wanhopig bent geweest, en dat hoeft ook niet. De luchtigheid die altijd deel uitmaakte van wat je met ons, de geïnteresseerde leken, deelde was een zeer krachtig ingrediënt in de vele stukken over die k-ziekte.
Of het mij ooit gegeven zal zijn jou daarboven te vergezellen weet ik niet, maar uit betrouwbare bron vernam ik dat Marion je te zijner tijd hoe dan ook gezelschap zal komen houden…
Een maand of twee geleden werd ik naar aanleiding van het verschijnen van ‘Oud zeer’ geïnterviewd door een journalist van de Telegraaf.
In de tekst die hij over het gesprek schreef stond iets over mijn liefdesrelaties. Dat ik nog altijd niet wist wie de ware is, en dat relaties met vrouwen oefenmateriaal voor mij zijn.
Dat werd niet door iedereen evengoed begrepen, en het was ook niet erg diplomatiek uitgedrukt. Dat spijt me, want ik beoogde niet wie dan ook te kwetsen. Ik schrok zelf ook wel toen ik het concept-artikel las, maar: ik had wel zoiets gezegd, dus dan moet je er ook maar voor gaan staan…
Het is niet vreemd dat sommige lezers dachten dat ik neerkijk op vrouwen vanwege die term ‘oefenmateriaal.’
Maar het is niet waar. Ik heb altijd enorm veel ontzag voor al mijn liefdespartners gehad, en ik deed steeds mijn uiterste best om hun liefde te verdienen, waard te zijn. Mijn verlangen was (en is) verbinding vanuit gelijkwaardigheid. En in mijn relaties voel ik me al snel de mindere, degene die het gevoel heeft dat hij zich moet bewijzen.
In het label ‘narcist’ dat me door sommigen werd toegekend vanwege dit stuk herkende ik mezelf niet. Natuurlijk heb ook ik me in het verleden vaak genoeg gedragen alsof ik superieur was aan mijn medemens. Maar gelukkig werd ik er nooit van, dus ik probeer dat te vermijden. Gelijkwaardig is het fijnst, en in zo’n relatie is het ook veilig.
Waarom moet ik oefenen in die liefdesrelaties? Omdat ik mijn hele leven het gevoel heb dat ik de liefde van een partner moet verdienen, dat ik die pas kan krijgen nadat ik een heel goed rapport heb overlegd.
En, je voelt het al aankomen, dat begon in de relatie met mijn moeder.
Ik weet als de beste dat een volwassen vrouw met wie ik intiem contact heb een totaal ander iemand is dan mijn moeder. En toch kan ik gevoelsmatig verward raken door dat kwetsbare verlangen naar liefde, liefst onvoorwaardelijk ook nog. En daar moet ik dus nog steeds mee oefenen.
Sneu? Misschien wel, maar ik ben er eerlijk over en respecteer iedere grens bij welke vrouw dan ook…
Bram is uitgever bij Uitgeverij Lucht en geeft regelmatig boekentips. Waarom zou je een boek over depressie lezen?
“Er verschijnen ongeveer evenveel romans over de liefde als autobiografische non-fictie boeken over depressie.” Leuke stelling, en ook wel een beetje herkenbaar… Wat er vervolgens vooral toe doet is de kwaliteit: een echt goed boek verdient altijd lezers, ongeacht het onderwerp.
Het boek van journalist Francois de Waal over zijn depressie is echt de moeite waard. Goed geschreven (belangrijk), niet te zwaar op de hand (vaak lastig bij dit onderwerp) en het geeft stof tot nadenken (dat wil je toch graag, bij non-fictie?)
Door ingrijpende gebeurtenissen werd journalist François de Waal op oudere leeftijd ernstig depressief en suïcidaal. De ziekte wordt hem bijna fataal. Als ervaringsdeskundige begint hij er over te schrijven: zijn stukken zijn eerlijk en van onnodige franje ontdaan. Ook toont hij zich zeer kritisch over wat er wel en niet bijdraagt aan zijn herstel. Ook ontbreekt de zelfrelativering niet.
Een aanrader voor iedereen met interesse in of ervaring met depressie.
Reacties