door webredactie | 12 augustus 2023 | leven
Die hebben dus zelf ook problemen… En wie heeft er nu niet zulke kinderen?
Ik wel, maar ik respecteer hun privacy beter dan voorheen en daarom geen details. Jaren geleden meende ik er namelijk goed aan te doen in de krant op te laten tekenen dat mijn zoon Fimme verslaafd was. Het kostte jaren om de schade die ik daarmee aanrichtte een beetje te herstellen (en de grappen die hij straks over mij gaat maken tijdens onze theatertour zijn dan nog steeds mijn verdiende loon).
Ondertussen valt het me op hoeveel ogenschijnlijk geslaagde ouders vooral zeggen te lijden onder de problemen van een kind. Die bijna zonder uitzondering op het mentale vlak liggen. Wat vergaten we onze kinderen te geven, of erger nog: wat hebben we ze onthouden bij het opbouwen van onze succesvolle loopbanen, het (ver)bouwen van prachtige huizen en het maken van verre vliegreizen?
Er zullen opnieuw lezers onder dit stukje uitleggen hoe het zit, of dat het niet klopt, maar ik deel niets minder dan een kwellende vraag…
Het zijn zonder uitzondering liefhebbende ouders die ik spreek en ze zijn bereid kosten nog moeite te sparen om hun kroost te helpen. Maar het lukt niet, en als ik de verhalen van zulke ouders hoor, en ik kijk er met enige afstand naar daardoor, begrijp ik er ook niets van. Zo’n fijne vader of moeder met alles wat je je materieel kunt wensen en dan een kind dat suïcidaal is of helemaal verloren in een samenleving die het niet kan bijhouden, eenzaam en alleen.
“Het is niet onze schuld, maar het heeft wel met ons te maken. We kunnen het niet voor ze oplossen, maar we hebben wel wat op te lossen.”
Met liefde genees je geen mentale problemen, maar als de liefde voor jezelf tekort schiet…
Ook, of misschien wel juist geslaagde ouders hebben vaak last van ‘oud zeer’. Ze worden gekweld door schuld en schaamte en zijn vooral bezig dat te onderdrukken. Niemand mag het weten. Ik vond mezelf een behoorlijke flapdrol in de tijd dat ik vader werd, maar het ontkennen van dat gevoel had ik tot kunst verheven. Daarmee verdween het helaas niet…
Het goede nieuws: de kinderen profiteren als de ouders daadwerkelijk met zichzelf aan de slag gaan. Dus ouders: help elkaar wakker worden, deel de pijn en verdriet die je hebt van je kinderen (jouw gevoel, niet de feitjes uit hun leven) en ervaar dat het jouw hele systeem verrijkt.
Ik werd tot het schrijven van dit stukje aangezet door het kijken naar ‘De droom van de jeugd’, een fantastische negendelige serie (*****) die volgens mij over transgenerationeel trauma gaat (en nog veel meer). Te bekijken op NPO Start.
door webredactie | 8 augustus 2023 | zorg
Voor een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
(ex)Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Fief Marcrander
In haar eigen podcast hoor je mensen die haar als psycholoog/coach inspireren. Een podcast over podcasts en de stoïcijnse filosofie.
door webredactie | 5 augustus 2023 | psychiatrie
Het gemakkelijkst is helemaal niet drinken, nooit niet. Maar we leven in een tijd dat niet-drinken moeilijker is dan wel.
Ik vind dat ik teveel drink. Ik kom er niet door in de problemen, het heeft geen waarneembaar effect op mijn normale functioneren, en dan heb je geen stoornis bij de dokter of de psycholoog… Maar is het ‘normaal’ om heel regelmatig een biertje of wijntje te nuttigen? In mijn omgeving wordt er wel zo over gedacht…
Op de radio hoor ik spotjes die het gevaar van alcohol voor de hersenen van onze kinderen benadrukken, en om me heen zie ik jonge mensen in moordend tempo drank naar binnen gieten. De grootste afdeling in de Spaanse supermarkt waar ik gisteren was? De drankafdeling. En met grote voorsprong op de afdeling verse groenten en fruit.
Waarom drinken we toch zoveel, terwijl we weten dat het niet gezond is? Waarom word je nog regelmatig als ‘ongezellig’ gekwalificeerd als je het feestelijke bubbeltje afslaat?
Voor veel mensen is alcoholloos een grotere opgave dan ‘gewoon’ meedoen in een cultuur die alcohol collectief heeft omarmd als hulpmiddel bij het hanteren van emoties. ‘Ik word er wat losser van’ en ‘Het is toch een stukje ontspanning’ zijn geaccepteerde argumenten, maar ze verhullen ook dat veel mensen serieuze angst, pijn en verdriet proberen te verdoven met drank.
Vanwaar dit betoog?
Ik werk in Spanje aan het theaterprogramma met mijn zoon Fimme Bakker die lang verslaafd was aan cannabis. En ik word me daardoor weer meer bewust van mijn eigen mateloosheid. Als we in het najaar gaan toeren met ‘Ben je bezopen?’ (zie de speellijst) drink ik geen druppel meer.
Uit solidariteit met de mensen die door drank (en drugs) wel in de problemen zijn geraakt, maar ook omdat het voor mezelf beter is.
En ik me weer bewust wil worden dat ik niets hoef te verdoven…
door webredactie | 4 augustus 2023 | boeken
door webredactie | 1 augustus 2023 | zorg
Voor een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
(ex)Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Daisy Veenstra
Als je een beetje thuis bent op sociale media ken je Daisy Veenstra wel, vanwege haar geëngageerde bijdragen op muziek. Dus wij dachten: laat maar horen deze dynamische dame!
‘De rappende psycholoog’ is op overigens op 6 oktober live te zien in Simplon, Groningen.
door webredactie | 29 juli 2023 | psychiatrie
Deze week werd ik ongevraagd gerecenseerd over mijn zakelijke tarieven.
Uiteraard betekent dit: ‘te duur’ Dat maakt direct van alles in mij los, rottige gevoelens. En hoezeer ik me de laatste tijd ook voorneem me niet op de kast te laten jagen, het gebeurt dan toch. Ik wil me op zo’n moment onmiddellijk gaan verdedigen, argumenten aanvoeren dat het allemaal niet zo eenduidig is, tariefstelling, en zo. En voor ik het weet vergeet ik welk schema er is geactiveerd: dat ik niet verdien wat ik vraag, dat ik het bedrag dat ik wil hebben voor mijn professionele inzet niet waard ben.
Ofwel: dat ik mijn eigen waarde overschat. En als dat zo is ben je arrogant, verwaand en zelfingenomen. Alles wat ik niet wil zijn…
Als je mensen helpt zonder dat in rekening te brengen krijg je nooit klachten, maar voor jezelf een bedrag vragen dat je denkt waard te zijn…
Ik heb een hekel aan geld, het vertroebelt relaties. Geld maakt hulp bieden onzuiver, omdat er in een relatie tussen twee mensen vaak verschillende emoties worden losgemaakt door de hoogte van een geldbedrag. De evaluatie van een professionele hulpverlener door een klant gaat vaak en veel over geld: ‘Het was wel duur’, ‘Ik stond binnen een uur weer buiten, en voor dat geld…’ Waarom roept dat geld toch altijd zoveel op?
Het liefst leefde ik in een wereld zonder geld, met ruilhandel. En dan niet van tevoren onderhandelen, maar achteraf samen vaststellen wat de dienst waard is geweest. ‘Geef mij maar tien eieren…’
Mensen die eerst en vooral voor geld werken zijn vaak ongelukkig, zelfs als ze er heel goed in slagen. Regelmatig hoor je diezelfde mensen zeggen dat ze ergens ‘alles voor over hebben’, maar als het op euro’s aankomt is dat dan vaak toch niet het geval. Als ik van geld hield was ik vast rijk geworden, denk ik. Dat is niet zo, en toch ben ik gelukkig met het leven dat ik leid. Ik voel me rijk, maar dat gaat juist niet over geld. Mensen die me te duur vinden raad ik vriendelijk aan om mij niet in te huren. De kans op ongewenste emoties wordt dan aan beide kanten te groot.
En terwijl ik dit schrijf zie ik de (ver)oordelende reacties op dit stukje al weer voor me. Een hele fijne dag wens ik iedereen…
door webredactie | 27 juli 2023 | over Bram
door webredactie | 25 juli 2023 | psychiatrie
Nanja van Vliet
Voor een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
(ex)Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Nanja van Vliet
In de categorie ‘ervaringsdeskundig hulpverlener’ deze week een gesprek met Nanja Van Vliet van Wees over alcoholproblematiek.
Een mooie carrière, maar met een overdosis drank, dat moest en kon anders ontdekte Nanja. Ze zat er diep in, werd ‘clean and sober’ en helpt nu andere mensen die hiermee worstelen.
door webredactie | 22 juli 2023 | psychiatrie
De man tegenover me zei het ogenschijnlijk onaangedaan. Hij had net zijn levensverhaal met me gedeeld, een ogenschijnlijk succesvol verhaal: gezin, goede baan, mooi huis, ‘zelfs een golden retriever’.
Maar wat er vroeg in zijn leven was gebeurd wierp iedere dag een grauwsluier, over alles. Langdurig seksueel misbruik door vader, terwijl moeder wegkeek en zich bezatte. Klappen en verwaarlozing, de hele gruwelijke mix kwam voorbij. En bijna niemand in zijn huidige leven wist ervan, ‘omdat ze toch niet begrijpen wat het met je doet…’
Maar evengoed zat hij bij mij aan tafel, en deelde het met me. Het gesprek was begonnen met vragen over darmkanker, die recent bij hem was vastgesteld. Hij had van iemand begrepen dat ik geloof dat er misschien een verband zou kunnen zijn tussen die ziekte en ingrijpende gebeurtenissen eerder in het leven (dat heb ik van Gabor Mat, zie boekbespreking ‘Wanneer je lichaam nee zegt’).
Mijn gevoel vanaf het begin van het gesprek was dat hij ook niet over kanker wilde praten, maar over vroeger. Toen ik dat voorzichtig opperde ontkende hij dat eerst, best heftig. Maar uiteindelijk kwamen we er toch. ‘Het is me gelukt om het nooit aan iemand te laten merken’, zei hij. ‘Maar nu voelt dat niet meer als een overwinning.’
Ik vroeg hoe dat dan precies wel voelt, maar daar had hij niet echt woorden voor. ‘Niemand begrijpt mijn pijn’ zei hij ogenschijnlijk onaangedaan. Ik durfde dat niet in twijfel te trekken, daar kun je toch niet over discussiëren? Vaak zie je iets van opluchting, als iemand iets heel kwetsbaars durft te delen. Bij hem niet, op dat moment. Wat te doen, na zo’n eerste gesprek? Ik heb hem bedankt voor het vertrouwen dat hij me had gegeven, en liet het aan hem om nog eens af te spreken.
Dat heeft hij gedaan. We zijn nu vier gesprekken verder, en er is beweging in zijn gevoelswereld gekomen. ‘Dat ik kanker moest krijgen om hier mee aan de slag te gaan…’ zei hij bij ons laatste gesprek. ‘Elk nadeel heb se voordeel’ citeerde ik Cruijff. En toen moesten we samen lachen. Wat heb ik toch een dankbaar werk.
p.s. dit verhaal is geanonimiseerd en ik kreeg vooraf toestemming het te publiceren.
door webredactie | 18 juli 2023 | psychiatrie
Voor een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
(ex)Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Yvette Overbeeke
Yvette werkt met vrouwen, op Ibiza, maar nu is er een ‘Oud zeer-retraite’ voor beide seksen dat we samen verzorgen. Een gesprek over Oud Zeer, bewustwording en voelen. En over de kracht van retraites om te helen.
Meer over de retraites lees je hier.
door webredactie | 18 juli 2023 | boeken
door webredactie | 15 juli 2023 | psychiatrie
De grootste ontdekking na een retraiteweek is vaak wat er gebeurt na thuiskomst.
Als je een week aan jezelf hebt gesleuteld en al je ‘oud zeer’ eens even flink hebt aangekeken verandert er van alles in jou, maar ook om je heen. Relaties vooral: met partners, kinderen en collega’s.
Is dat erg? Nee, ook al doet het soms behoorlijk pijn als er schade ontstaat. Of komt er schade die al bestond aan de oppervlakte? Realiseer je dan ook dat het waarschijnlijk al stond te gebeuren. Wie de reis naar binnen aanvangt aanvaardt (hopelijk) dat er gevolgen zicht- en voelbaar kunnen worden in de relaties met de mensen om je heen. Veel partners vinden het spannend als hun geliefde zich aanmeldt voor een retraite, en dat zegt vooral iets over henzelf…
Ik vind het heerlijk, die duik in het diepe. Even helemaal los van de waan van de dag en ervaren wat er gebeurt. In jezelf, en in contact met de mensen die daar op dat moment ook zijn. Het groepsproces is trouwens ook zo’n pluspunt van met elkaar een weekje weg: in mijn individuele gesprekken is dat niet voorhanden. Dus ook om er zelf van te leren organiseren we nu een mannenretraite, in oktober in Italië.
En nu ik toch bezig ben ook nog maar een moralistische stelling: veel ouders, ook ik, hebben zorgen over hun kinderen. Ernstige zorgen soms, als het een kind niet goed gaat. Het is mijn diepe overtuiging dat het belangrijkste wat we onze kinderen kunnen geven het werken aan onszelf is. Hoe meer wij er in slagen ons oude zeer te helen, hoe beter het hen zal vergaan…
Een niet-rationele overtuiging, wetenschappelijk onbewijsbaar, maar wel een diep geloof inmiddels van deze ouwe dwaas.
door webredactie | 11 juli 2023 | zorg
Voor een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
(ex)Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Christine Pannebakker
Wat gebeurt er precies als we trauma gaan transformeren? Het is belangrijk werk dat meer bekendheid verdient. Schrijfster Christine Pannebakker ging er doorheen en met transformatiecoach Robert Bridgeman schreef ze een boek dat een holistische visie en aanpak van trauma beschrijft.
Bestel hier het boek: Trauma, je bent gek als je het niet hebt.
door webredactie | 8 juli 2023 | zorg
Bij de evaluatie van onze retraite voor dokters, psychologen en andere zorgprofessionals werd gevraagd om een gevoel te delen over onze week samen.
Ik kwam niet verder dan ‘ontroerd’, en dat voelde ik in mijn hele lijf. Wat een mooie mensen, wat een openheid, wat een mooie processen.
En wat veel achterstallig onderhoud…
Ze werken met hart en ziel, deze vakmensen, maar wat offeren ze daar veel van zichzelf aan op. Het zijn prachtige mensen. Die dat dus vaak vergeten tijdens al dat harde werken.
Toen ik de reguliere zorg verliet had dat voor mij veel te maken met de gevoelsarme beroepsuitoefening. Terwijl ik wist dat er geen gevoelsarme mensen werken in de ggz, dat het juist allemaal gevoelige zielen zijn…
Eenentwintig meisjes en jongens lieten zich een week zien aan zichzelf en elkaar, moedig en vol vertrouwen. En dat was ontroerend, ook voor de vrienden waarmee ik de processen mocht begeleiden, Marieke Gielen en Robert Bridgeman In november komt er weer zo’n week op TerraNova…
Ik rond vandaag een traject van drie jaar af, het derde boek daarover is bijna klaar.
Het meest werd ik de afgelopen dagen geraakt door een deelnemende psychiater, die lichtelijk verbaasd deelde dat er zoveel gevoel voorbij was gekomen, en dat het er gewoon kan en mag zijn. Dat voelde als een geschenk, een bevestiging van mijn kleine ventje.
We gaan verder met de Balanskliniek, want meer dan ooit voel ik dat daar mijn werk te doen is, een beweging voor en door professionals. Ze ondersteunen in hun zelfzorg, waardoor de hele zorg terug kan naar de basis: vanuit een open, warm hart, ver weg van een gesloten hoofd.
‘Gevoelige zielen’ wordt geperfectioneerd, en zal er in oktober zijn.
Maar dit weekeinde geniet ik eerst nog na van een indrukwekkende, ontroerende week…
door webredactie | 6 juli 2023 | psychiatrie
Een transformatieweek voor zorgprofessionals in de week dat ik mijn boek over hen afrond, dat kan geen toeval zijn.
Eenentwintig gevoelige zielen, met ieder een eigen geschiedenis, die hier in Zuid Frankrijk zichzelf zorg, liefde en aandacht geven, iets dat er in hun dagelijkse werk zo gemakkelijk bij inschiet.
Dankbaar om hier een bijdrage aan te mogen leveren, ben ik.
Met twee fantastische collega’s, Marieke Gielen (zie doktermarieke) en Robert Bridgeman.
Meer weten over de achtergronden? Lees het boek: ‘Trauma.’ Je kan dat hier bestellen.
door webredactie | 4 juli 2023 | zorg
Voor een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
(ex)Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Janneke Wittekoek
De 100e aflevering van onze podcast Balanskliniek staat online. En omdat cardiologe Janneke Wittekoek de gast was in de best beluisterde aflevering tot op heden krijgt zij de primeur van een tweede gesprek, zo’n 2,5 jaar na het eerste.
Ze heeft meerdere missies en jaagt die gepassioneerd na, want het kan en mag beter in de zorg.
door webredactie | 1 juli 2023 | psychiatrie
Eén van de meest fascinerende aspecten van therapeutische processen is timing.
Je kunt als therapeut je klanten de meest creatieve interpretaties voorhouden over de oorsprong van hun klachten, maar om er van te profiteren hebben ze ruimte nodig. En die is niet op bestelling leverbaar. Iedere werkdag weer verbaas ik me er over, hoe grillig zo’n therapeutisch traject verloopt. Vorige week zat iemand volledig op slot, vandaag is er ruimte. Of omgekeerd.
En dan speelt aan mijn kant vermoedelijk ook het een en ander: soms kan ik een klant scherp lezen, maar er zijn ook momenten dat het niet lukt om contact te maken met dat wat iemand tegenover me kwelt.
“Ieder gesprek is aftasten naar dat wat aandacht vraagt, de thema’s die zich toevallig aandienen op het moment.”
Kortom: er zijn veel ongrijpbare variabelen die een therapie omgeven.
Als ik probeer daar iets meer woorden aan te geven denk ik aan tijdrovend: echte verandering vraagt bijna altijd veel tijd, en mensen wekelijks zien vind ik eigenlijk nog zelden nodig. Het verteren van een zwaar gesprek duurt soms wel een paar weken.
Het andere woord is grillig: het werkt niet om teveel vast te houden aan een vooropgezet plan. Ieder gesprek is aftasten naar dat wat aandacht vraagt, de thema’s die zich toevallig aandienen op het moment.
Als ik naar mijn eigen therapeute rijd, dat kost een klein uur, probeer ik altijd van tevoren de thema’s te bedenken die ik wil bespreken. Een soort agenda probeer ik op te stellen. Op de terugweg bedenk ik me altijd opnieuw dat het gesprek toch heel anders is verlopen. Ik denk dat het de kracht is van de mevrouw die me helpt: ze haalt het verhaal naar boven dat op dat moment speelt.
Het is ver verwijderd van de cognitieve therapie-werkboeken en protocollen die sommige psychologen gebruiken. Ik heb alle geloof daarin verloren, omdat het te rechtlijnig is. En zo ontwikkelen mensen zich niet: het therapeutisch proces is vallen en opstaan, soms een tijdje stilstand, en dan weer een sprintje.
Zo gaat het in het leven, bij de mensen waar ik mee werk en bij mijzelf dus ook.
door webredactie | 29 juni 2023 | psychiatrie
Voor een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
(ex)Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Janneke
Op Twitter deelt Janneke – @onhelder alles met betrekking tot haar verslaving met ons, wat beweegt haar?
door webredactie | 28 juni 2023 | boeken
De meeste mensen weten wel dat er in de ggz veel mensen werken die zelf ook het een en ander hebben meegemaakt. Het is echter niet de bedoeling dat je daar cliënten deelgenoot van maakt, of nog sterker geformuleerd: lastigvalt.
Dat vraagt nogal wat van de vaak jonge psychologen die zich moeten bekommeren om mensen met ernstige psychische problemen. Sanne Winchester werd als jonge professional aan een jonge vrouw gekoppeld, die wel heel veel van haar vroeg.
Wat het met haar zelf deed durft ze te delen in dit dappere boek.
Lees hier over het boek (je kan het hier ook bestellen).
door webredactie | 27 juni 2023 | over Bram
Een interview met Plus Magazine, het blad waar Bram een maandelijkse column voor schrijft. Een gesprek met psychiater Bram Bakker.
Oud zeer, zo noemt voormalig psychiater Bram Bakker pijnlijke of zelfs traumatische gebeurtenissen die zich in een kinderleven afspeelden. Als volwassene kun je oud zeer heel lang ontkennen en wegdrukken. Maar dat wordt steeds lastiger naarmate je ouder wordt.
Toen voormalig psychiater Bram Bakker al ruim in de 50 was, kreeg hij last van gebeurtenissen die zich tussen zijn 7de en 15de hadden voorgedaan. Zo’n veertig jaar lang had hij daar ogenschijnlijk geen hinder van gehad en toen ineens was het hek van de dam. Alle pijn en verdriet over wat er in zijn jonge jaren niet goed was gegaan, met name in de relatie met zijn moeder, kwam naar boven: “Ik kan me geen moment heugen dat ik niet mijn best moest doen om haar goedkeuring weg te dragen. Altijd was ik bang voor haar strenge oordeel, haar scherpe stem, snelle vonnissen en losse handjes.” Achteraf weet hij precies wat hij had gemist als kind: troost, knuffels, zachtheid en gepaste trots. Oud zeer, zo noemt hij het.
Beschadigde kinderen
Oud zeer gaat altijd over vroeger. Het gaat over gebeurtenissen die traumatisch zijn geweest, zoals mishandeling, incest, pesten. Maar het gaat volgens Bakker óók over wat er niet was of onvoldoende was. Zoals opgroeien in veiligheid met aandacht, knuffels, warmte, geborgenheid. Tegenwoordig weten we dat traumatische ervaringen sporen nalaten. In onze geest, ons vermogen om vreugde en intimiteit te ervaren en zelfs in ons immuunsysteem. In ogenschijnlijk goed functionerende volwassenen zitten beschadigde kinderen verborgen. En ook al wil je niets liever dan je nare herinneringen vergeten en uitwissen, de kans dat dat lukt is klein.
Psychiater Bessel van der Kolk legt in zijn boek Traumasporen uit dat de meeste mensen proberen om een pijnlijke of traumatische jeugdherinnering zo ver mogelijk uit hun gedachten te houden. Het liefst doen ze alsof er niets is gebeurd.
Maar, zo legt Van der Kolk uit, het kost buitengewoon veel energie om die herinneringen buiten de deur te houden. “Ons brein is niet erg bekwaam in de kunst van ontkenning.”
Bakker vergelijkt het met een skippybal die je onder water probeert te houden. Soms lukt dat even, maar uiteindelijk knalt die eruit. En het wordt steeds moeilijker naarmate je ouder wordt. Dat kan komen omdat je de energie niet meer hebt, maar het kan ook zijn dat het zich steeds meer opdringt. En dus werd Bakker alsnog overrompeld door verdriet van gebeurtenissen uit zijn jeugd, die hij als een skippybal veertig jaar lang had weggedrukt.
Onredelijk overstuur
We maken allemaal vervelende dingen mee in onze jeugd. Betekent dat dat iedereen oud zeer heeft? Bakker is geneigd om te zeggen dat dat niet zo is. “Er gebeuren in ieder leven dingen die pijnlijk zijn, maar de meeste mensen kunnen dat wel hebben. Oud zeer treedt vooral op als je als kind niet de ruimte hebt gekregen om jouw emoties te tonen, zoals je verdriet of angst.” Oud zeer kan je op de meest onverwachte momenten overrompelen. Voor de Amerikaanse Vietnamveteranen die Bessel van der Kolk sprak, waren het bijvoorbeeld de vuurwerkknallen tijdens Onafhankelijkheidsdag. Voor de vrouw die als kind een broertje verloor, waar verder in het gezin niet meer over werd gesproken, was het de uitvaart van een collega die haar onredelijk overstuur maakte.
Alarmbellen
Bakker: “Oud zeer dient zich aan. Je kunt er niet naar zoeken. Je komt erachter doordat het zich aandient. Je kunt oud zeer niet verzinnen of bedenken. Er gebeurt in het hier en nu iets en je belandt dáár.” Bij Bakker zelf was het een heel rijtje van gebeurtenissen. Zijn echtscheiding, vrienden die doodgingen, het bouwde zich op in een periode van vijf jaar tijd. En opeens was er geen houden meer aan en kwam alle pijn en verdriet om wat er in zijn jonge jaren niet goed was gegaan omhoog, zonder dat hij er nog controle over kreeg.
Oud zeer presenteert zich vaak in de vorm van psychische en lichamelijke klachten. Bakker: “Het kan verborgen zitten in een depressie of angstaanvallen, maar evengoed in lichamelijke klachten als chronische vermoeidheid, onverklaarbare pijn of aanhoudende ontstekingen.” Ook bij een eetstoornis of verslaving kan oud zeer de onderliggende oorzaak zijn.
Voor Bakker als therapeut gaan de alarmbellen rinkelen als mensen de overgang van hun hoofd naar hun lichaam blokkeren. Ze denken wel, maar voelen niet. Of kunnen niet bij hun gevoel komen. Dat heet dissociatie en het is wat hem betreft het meest voorkomende verschijnsel bij mensen met traumatische ervaringen. Vooral als die ervaringen lang geleden hebben plaatsgevonden.
De weg naar genezing
Het is jammer, maar een gerieflijke, makkelijke snelweg naar genezing van een trauma bestaat niet. Het is hard werken geblazen. Van der Kolk zegt hierover: “Vroeg of laat moet je onder ogen zien wat er met je is gebeurd, maar pas als je in staat bent om je voldoende veilig te voelen en er niet opnieuw door zult worden getraumatiseerd.” Wat er vroeger is misgegaan, kan niet ongedaan worden gemaakt. Maar wat wél kan worden aangepakt, zijn de sporen van het trauma in je lichaam en geest. Het beklemmende gevoel in je borst, je angst voor controleverlies, de zelfverachting, de mist in je hoofd of het onvermogen om je hart open te stellen voor een ander mens.
Kookboekbenadering
Bakker denkt dat een trauma genezen vraagt om een soort kookboekbenadering. Hij raadt aan om te kijken welke mogelijkheden er bestaan en te onderzoeken wat bij jou past. Er zijn veel smaken: je kan familieopstellingen doen, EMDR, met een therapeut praten, in een ijsbad gaan zitten, mediteren, yoga. Bakker: “De grootste gemene deler van alles wat je doet, is dat je probeert verbinding te leggen tussen je hoofd en je lichaam.” Voor mensen die vermoeden dat er bij hen sprake is van oud zeer, ontwikkelde Bram Bakker de ‘Oud zeer-sessie’ in de door hem opgerichte Balanskliniek. In deze sessie gaat hij op zoek naar het oud zeer dat iemand kwelt. Heel lastig is dat niet: “Mensen komen hier op een moment dat het al op barsten staat.”
Werk maken van oud zeer loont de moeite. Bakker: “Op het moment dat je je eigen geschiedenis vol in het gezicht durft te kijken – of zelfs durft te omarmen – kun je echt heel veel doen om je oude pijn draaglijker te maken.”
Inge (68) uit Den Haag kampt haar hele volwassen leven al met een eetstoornis. Dat oud zeer uit haar jeugd haar probleem veroorzaakte, lijdt geen twijfel.
“Op het moment dat ik als 18-jarige het huis uitging, is mijn eetstoornis begonnen. Het was een combinatie van anorexia en boulimia. Ik ben daar tot mijn 30ste erg ziek van geweest, hoewel ik ook altijd ben blijven werken. Wat je met zo’n eetstoornis doet, is jezelf straffen. Niets lukt en het ligt allemaal aan jou. Mijn eetstoornis bracht ik niet in verband met mijn jeugd, maar de psychiater die mij toen behandelde, zag dat wel. Mijn vader is geen enkele verbinding met mij aangegaan. Hij was gescheiden en had twee dochters verloren in die scheiding. Ik was zijn derde dochter. Als zijn twee dochters kwamen, was het feest; ik werd niet gezien. Hij sprak niet met mij. Nooit. Dankzij de begeleiding van die psychiater werd mijn eetstoornis dragelijk. Ik kwam mijn echtgenoot tegen, we verhuisden naar Engeland en kregen drie kinderen. Ik bloeide op, al was het trauma niet opgelost.
Nu zijn de kinderen uit huis en ben ik gescheiden. Bram Bakker neemt mij terug naar de nare momenten die ik heb gehad met mijn vader. Die momenten weet ik nog precies. Hij was rector op mijn school. Ik heb me een keer expres zo misdragen dat ik naar de rector werd gestuurd, want dan zou hij wel met me moeten praten. Maar nee hoor. Hij keek me aan en liep zijn kamer uit. De conrector moest het overnemen. Bram wil dat ik bij het gevoel van toen kom en dat opnieuw doorleef om ervan af te komen. Hij zegt: ‘Pas als je begrijpt waar je gedrag vandaan komt, kun je er iets aan veranderen.’ Maar dat is hard werken, hoor. Ik moet terug naar de pijn.”
Oorspronkelijk gepubliceerd in Plus Online. Lees het artikel hier.
Reacties