Door een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Fiona Kloosterman
Het werken aan haar eigen pijn transformeerde Fiona van een zakelijke coach in een lichaamsgerichte therapeut.
Lees meer‘Mijn indruk is dat de gevestigde orde der traumaonderzoekers zich bedreigd voelt door Bessel van der Kolk. In plaats van te ageren tegen die man zouden ze beter hun gevoel eens kunnen exploreren…”
– BB
Het was van tevoren al een veelbesproken optreden, psychiater en trauma-expert Bessel van der Kolk die de laatste Zomergast van dit jaar was bij de VPRO.
Het ongekende dieptepunt vormde een ingezonden brief van drie wetenschappers in de Volkskrant (lees deze brief hier) die repten over mogelijke desastreuze gevolgen van wat Van der Kolk zou gaan vertellen, en ook nog iets over publiek geld wat hier niet aan zou mogen worden besteed.
“Als educatie voor de geïnteresseerde leek was het een schitterende uitzending.”
Even de feiten: Bessel van der Kolk is een wereldberoemde man, vooral vanwege zijn internationale bestseller ‘The body keeps the score’. Geboren in Nederland, maar al decennia wonend en werkend in Boston. Hij heeft tientallen jaren ervaring als onderzoeker én therapeut van trauma, een schaarse combinatie. Veel wetenschappers zien nooit de mensen die lijden aan trauma’s en veel therapeuten doen niet aan wetenschap. De kloof wordt steeds groter, en Van der Kolk is een van de weinige mensen die daar wellicht nog een brug kan slaan. Dat hij de tachtig al nadert is geen goed teken: er is haast geboden.
Het was een zeer interessante uitzending, met heel veel basale informatie. De professionals zullen veel al hebben geweten, maar als educatie voor de geïnteresseerde leek was het een schitterende uitzending. Nog drie weken online terug te kijken (zie link onderaan dit artikel).
Werden er niet-wetenschappelijke uitlatingen gedaan? Ik heb er nul geteld. Is deze man gevaarlijk? Kijk vijf minuten en je weet wel beter.
Wat niet aan de orde kwam, en Van der Kolk heeft vermoedelijk ook te weinig inzicht in de Nederlandse situatie, is de manier waarop wij in Nederland de hulp aan mensen met traumatische ervaringen hebben georganiseerd. Het moet allemaal ‘evidence based’ zijn van onze zorgverzekeraars, dus de yoga, dans en muziek die hij propageerde worden bij ons niet vergoed. De vraag is wel wat de ruim 500.000 kijkers die de uitzending trok daarvan vinden. Ze zijn allemaal beschikbaar, ook in ons land, de therapeutische interventies die kunnen werken. Je moet ze alleen wel weten te vinden.
En er is nog veel meer, dat niet aan de orde kwam in de uitzending: running-therapie, EFT (smarttapping) en familieopstellingen bijvoorbeeld. Zullen we eens de handen ineenslaan, zorginnovatie rond de integrale benadering van lichaam en geest?
Lees de originele column en reacties op Joop.nl
Bekijk de Zomergasten aflevering van Bessel van der Kolk hier.
‘We kunnen je PTSS pas behandelen als het misbruik is gestopt. Jij moet aangifte doen, daarna kunnen we met EMDR beginnen’
In allerlei varianten heb ik bovenstaande de afgelopen jaren te horen gekregen van mensen die mijn hulp zochten.
‘Eén keer had ik voldoende moed verzameld en ben ik naar de politie gegaan. De vragen die ik daar kreeg riepen zoveel op dat ik begon te dissociëren. Ik ben letterlijk naar huis gevlucht en ga nooit meer aangifte durven doen’
Het is niet de bedoeling de politie zwart te maken, maar vooral voor slachtoffers van langdurig misbruik is het domweg te hoog gegrepen om een consistent verhaal te vertellen dat gebruikt kan worden voor een strafrechtelijk onderzoek naar een dader. De daders zijn domweg nog te dichtbij en te intimiderend. Teveel angst tast de rationele vermogens aan, ook bij slimme mensen…
Maar: ook mensen die (nog) misbruikt worden kunnen veel aan professionele ondersteuning hebben. Mijn hoofddoel als hulpverlener is soms alleen maar om iemand te helpen het misbruik een halt toe te roepen. Natuurlijk is het goed als een dader wordt gestraft, maar soms lukt dat niet. Hulpverleners die de focus teveel leggen op juridische procedures raken daardoor soms het zicht kwijt op hun belangrijkste taak: het emotioneel welbevinden van hun klanten helpen.
Soms zijn er andere manieren: een jongeman die is misbruikt door een hulpverlener wil wel zijn verhaal kwijt, maar geen aangifte doen. Hij gaat in gesprek met een journalist. Als dat hem goed doet vind ik dat prima: zijn belang staat voorop.
“Het leren bewaken van de eigen grenzen is voor veel mensen die zijn misbruikt het belangrijkste doel.”
Dat je een traumatisch verleden hebt is al ellendig genoeg, maar dat er nog meer volgt terwijl het misschien voorkomen had kunnen worden is nog veel erger, en gevaarlijker, voor iemands welbevinden.
De impact van iedere traumatische ervaring wordt voor een groot deel bepaald door de context waarbinnen het geschiedt. Mensen die al kwetsbaar zijn, bijvoorbeeld door eenzaamheid of armoede, kunnen gemiddeld genomen minder verdragen dan mensen die maatschappelijk goed zijn ingebed. Dat maakt traumatherapie tot maatwerk, waarin geen harde eisen moeten worden gesteld aan de mensen die om hulp vragen.
‘Je wilt geen aangifte doen? Prima, ik probeer je te helpen op een manier die bij jou en jouw omstandigheden past’
Column van Bram in Plus Magazine – September 2022
09-2022 Het nut van ruzie
Lees het artikel op je gemak (opent de pdf full screen)
Door een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Ingrid Nagel
Ingrid Nagel is het ‘leven lang leren’ in haar complete bestaan. Ze traint en leidt trainers op, om mensen te leren zichzelf te durven zijn en daarmee tot bloei te komen.
Je hebt het zelf meegemaakt of je kent in ieder geval mensen die er mee worstelen: de relatie die gedoemd is te mislukken, maar die je toch niet los kunt laten.
Je verstand zegt: dit is niet goed voor me, maar zo gedraag je je niet. Je praat over je ex alsof het voorbij is, maar je krijgt hem/haar niet uit je hoofd. Er zijn dingen gebeurd die echt niet kunnen, maar daar consequenties aan verbinden lukt je niet. Bij herhaling heb je gezegd dat de deur dicht zit, maar als hij/zij onverwacht toch weer aanbelt gaat-ie toch weer op een kier. Misschien is een slecht sluitende deur ook wel een mooie metafoor voor een relatie die nooit helemaal tot het verleden gaat behoren…
Het zijn de moeilijkste mensen om mee te werken, de mannen en vrouwen die het niet lukt om een toxische relatie te beëindigen. Je kunt eindeloos met ze in gesprek zijn, ze begrijpen als de beste wat ze niet moeten doen, maar op een onbewaakt moment (als de gesprekken vaak al zijn gestopt) laten ze de verslaafde, vreemdgaande of mishandelende partner toch weer bij zich in bed kruipen.
Begrijp ik het? Nee natuurlijk. Maar ik kan het wel navoelen, dat sommige mensen op onverklaarbare wijze al jouw normen en waarden aan hun laars kunnen lappen. Been there, done that…
Hoe kom je er dan toch uit weg? Het antwoord is paradoxaal, en daardoor zo lastig: focus op jezelf. Denk niet steeds na over hem of haar, duik in je eigen geschiedenis. Wat zegt het over jou, welke verwarring veroorzaakt die ex? Het gaat niet om de persoon van de ander, het gaat over jou. In liefdesrelaties in het algemeen.
Het is aanmatigend, ik weet het, maar ik ben overtuigd dat mensen die in dit soort scenario’s belanden moeten gaan puinruimen. Dat gebeurtenissen van vroeger de motor vormen achter een onvermogen zich in het hier en nu gezond af te schermen van de eigenaardigheden van die ander.
Het is liefdesverslaving, codependency, neurotische partnerkeus, libidineuze bezetting, parentificatie en nog veel meer, afhankelijk van de school waar je als hulpverlener toe behoort. En ook gewoon menselijke zwakte, niet een psychiatrische diagnose.
Het is ook niet te genezen, met een soort kuur. Wel wordt het steeds hanteerbaarder, naarmate het je beter lukt je te beperken tot je eigen verhaal. Een uitdaging voor de rest van je leven.
En ondanks de obstakels onderweg ook een mooie reis, kan ik je verklappen
Door een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Bjarne Timonen
Bjarne Timonen weet als GZ-psycholoog alles over ‘pillen en praten’. Maar wat kan er nog meer helpen als je depressief bent?
Bestel Bjarne’s boek ‘Leefstijlgids tegen somberheid’ hier.
Ayuna? Festimony? Ja, leg dat maar eens uit…
Al maanden is een clubje enthousiastelingen o.l.v. Allard Droste (zie facebook profiel) een heuse happening aan het voorbereiden. Van 9-11 september gaat het gebeuren, op landgoed Energy Up in Zeewolde. Drie dagen zelfverrijking, in alle mogelijke gedaanten. Workshops, lezingen, maar ook feest, dansen. Festival en ceremony: festimony! Je kunt in een tentje op het terrein komen logeren…
Het riekt naar hippiedom, maar de mensen die het dragen hebben die tijd niet meegemaakt. Tegelijkertijd streven ze wel verbinding, verdieping en een betere wereld na, deze ‘neo-hippies’. Gekscherend noemde ik het ook al een spirituele kermis, en misschien is dat ook wel zo. Veel van mijn klanten heb ik geadviseerd om er te gaan kijken.
Het is volledig vanuit idealisme georganiseerd, Ayuna. Niemand verdient ergens aan. Sterker nog: de mensen die het kunnen betalen financieren ook de deelname van een aantal mensen zonder voldoende gevulde portemonnee…
Ik mag een workshop geven, ‘Van klacht naar kracht’, maar ik kocht gewoon een entreebewijs. En dat voelt ook echt goed, idealisme boven euro’s.
Veel gehoord bezwaarpunt: ‘Maar ik vind het best duur…’ Bedenk wel even dat het bedrag inclusief de catering is, dus niet nog eens vijf euro per biertje of snack. Het evenement verdient het om uitverkocht te raken, d.w.z. 555 betalende bezoekers, dan worden de kosten pas echt terugverdiend.
Maar, veel belangrijker is natuurlijker dat er een grote groep mensen bijeenkomt die het leven wil vieren! Alle leeftijden welkom. Opdat we iets van de veranderende tijdgeest samen mogen gaan beleven…
Vind je het niks? Ook goed, maar tip even je buurman die van ijsbaden houdt, of je nicht die wel eens wil weten wat een familieopstelling inhoudt.
check www.ayuna.world
Hopelijk zie ik je daar…
In de tijd dat ik ging studeren, begin jaren tachtig, waren mensen in rode en oranje gewaden een vast onderdeel van het Amsterdamse straatbeeld.
Vaak waren ze ook nog getooid met houten kralenkettingen. Zonder uitzondering hadden ze een vriendelijke, zachtaardige uitstraling, deze sannyasins. Ze waren volgelingen van Bhagwan Sree Rajneesh, een intrigerende spirituele leider uit Poona, India. Ik wist er weinig van, maar die goeroe leek me een vrolijke boef: hij predikte vrije seks en spaarde Rolls Royces. Ik had niet de indruk dat er mensen ongelukkig van hem werden.
Bhagwan, die later bekend was onder de naam Osho, overleed in 1990, en de mensen in hun vrolijke gewaden verdwenen vrij snel weer uit het stadsbeeld.
Er verstreken vele jaren, waarin ik Bhagwan en zijn volgelingen nergens meer tegenkwam. Dat veranderde met het verschijnen van de biografie van psychiater Jan Foudraine, die de bekendste sannyasin van Nederland was. Door me in Foudraine te verdiepen begon ik iets meer te begrijpen waardoor mensen zich tot Osho aangetrokken voelden. Echt fascinerend werd het voor mij toen ik op Netflix de documentaire Wild Wild Country zag. Het is zonde om er veel over te verklappen, het is een echte ‘must see’.
Het verhaal speelt van 1981-1985, als Osho en zijn volgelingen zich in Oregon hebben gevestigd. De beweging (is sekte een gepast woord?) koopt een ranch in the middle of nowhere en begint aan de bouw van een soort stad, Rajneeshpuram. Duizenden sannyasins nemen er hun intrek, in het nabijgelegen gehucht Antelope (ongeveer 50 inwoners) slaat de paniek toe. Kijk vooral die zesdelige docu. In 1985 is iedereen, na heel veel dramatische toestanden weer vertrokken…
Bijna veertig jaar later reis ik met mijn dochter door Oregon. Het is geen grote omweg, via Antelope, dus we gaan op onderzoek uit. Zijn er nog sporen van Rajneeshpuram?
Het plaatsje is totaal uitgestorven. We zien maar een man, de beheerder van het postkantoor, die nieuwsgierig op me afstapt als ik foto’s sta te maken. Hij weet weinig van de bewogen geschiedenis van het dorp, woonde toen nog elders. Niemand praat er ooit over, zegt hij. We staan te praten naast de plaquette die ook te zien is aan het einde van de documentaire. Hij heeft zelfs die tekst nooit gelezen.
Het dorp verkeert in een staat van ontbinding: een leeg schoolgebouw, een verlaten café en veel dichtgetimmerde huizen domineren het beeld. Rond het dorp uitgestrekte, droge heuvels, onherbergzaam en onbewoond. Op de plek waar Rajneeshpuram was bevindt zich een christelijke vakantiekolonie voor jongeren. Het is een mooie vallei, verborgen tussen de dorre heuvels. Wel 25 kilometer gravel road vanaf Antelope. We gaan ‘all the way’, maar ter plekke aangekomen verwijst ook hier niets naar de jaren die Osho hier met duizenden volgelingen doorbracht. De in onbruik geraakte start- en landingsbaan misschien nog het meest. Hier is al heel lang geen vliegtuig geweest.
Terug moeten we weer door Antelope. Het enige levende wezen wat we nu zien is een hert, vredig liggend in de schaduw van een verlaten schuur…
Door een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Roos Schlikker
Roos schreef een prachtig boek over haar ‘Moeder van glas’, die leed aan een bipolaire stoornis. Dit kleurde al jong het leven van haar dochter, die nu KOPP-kind genoemd zou worden.
Antidepressiva zijn niet verkeerd. Ze werken soms ongelooflijk goed zelfs. Maar: lang niet altijd. En soms bezorgen ze veel last, door bijwerkingen of doordat je er nooit meer van af kunt komen.
Paracetamol is ook niet verkeerd. Het werkt soms heel goed tegen hoofdpijn. Het heeft weinig bijwerkingen, paracetamol… Maar heb je ooit een arts horen zeggen dat paracetamol de oorzaak van hoofdpijn wegneemt? Of, nog gekker, dat een paracetamol-tekort de hoofdpijn verklaart?
Meer dan een miljoen Nederlanders slikken antidepressiva. De overgrote meerderheid een zogenaamde SSRI, middelen als Prozac en Seroxat. De dokters die deze middelen voorschrijven zeiden decennialang tegen hun patiënten dat hun angst of somberheid te maken had met een disbalans van serotonine in het brein. Een SSRI zou dat oplossen.
Alle dokters weten al jaren dat SSRI’s niet zo fantastisch zijn als de makers wilden doen geloven, toen ze ruim dertig jaar geleden op de markt kwamen. En sinds kort is ook duidelijk waarom: er is niet of nauwelijks verband tussen depressie en serotonine. In het wetenschappelijke toptijdschrift Nature stond in juli het onweerlegbare bewijs: The serotonin theory of depression: a systematic umbrella review of the evidence.
“De psychiatrie kan terug naar af: graven naar de oorzaken van angst en depressie, in plaats van lapmiddelen verkopen met een broodje aap-verhaal.”
Ik geloof dat de meeste dokters die massaal SSRI’s hebben voorgeschreven dat te goeder trouw deden. Maar hoe zit het met de farmaceutische industrie en de door hen ingehuurde professoren die ons, gewone dokters, dat serotonine-verhaal hebben wijsgemaakt?
Er is een machtige industrie, de farma, die wereldwijd miljarden heeft verdiend met een verkoopverhaal dat niet klopte. Komt er nu een parlementair onderzoek? Een compensatieregeling? Als je onder valse voorwendselen iets bent gaan slikken ligt daar toch de vraag of er geen claim moet komen als je schade hebt ondervonden?
Ik werd als kritische psychiater bij herhaling fors geattaqueerd over mijn kritische houding met betrekking tot psychiatrische medicatie. Politiek incorrect, toen. Mede daarom wil ik nu graag dat de onderste steen boven komt: waarom kregen miljoenen mensen onder valse voorwendselen medicijnen voorgeschreven die zo’n impact op hun leven hadden?
Ja, sommige mensen hebben er heel veel aan gehad. Maar hoe dat dan heeft gewerkt? De psychiatrie kan terug naar af: graven naar de oorzaken van angst en depressie, in plaats van lapmiddelen verkopen met een broodje aap-verhaal. De mensen die verantwoordelijk waren voor het dwaalspoor mogen wat mij betreft voor de rechter komen.
Lees de originele column en reacties op Joop.nl
Het gaf me een heel dubbel gevoel, dat recente en veel geciteerde wetenschappelijke artikel in The Lancet: aan de ene kant ben ik blij dat nu voor eens en voor altijd bewezen is dat een depressie niet het gevolg is van een disbalans van serotonine in het brein.
Dat tot de dag van vandaag ingezette verklaringsmodel is nu definitief ‘broodje aap’ geworden. Het was een truc van de farmaceutische industrie om hun SSRI’s (Selectieve Serotonine Heropname-remmers) via de artsen die het moesten voorschrijven te verkopen. ‘Uw serotonine is uit balans, maar dit kunnen we corrigeren met Prozac/Seroxat/Efexor’ zeiden we tegen sombere en angstige mensen die onze hulp inriepen. ‘Vergelijk het met de insuline die iemand met diabetes nodig heeft voor een gezonde bloedsuikerspiegel’ kwam er niet zelden als uitsmijter achteraan.
‘Ik heb te weinig serotonine in mijn hoofd’ hoorde ik een gebruiker van antidepressiva eens zeggen. Als dat geen marketingsucces is?
De studie in The Lancet had een kraakheldere conclusie: er is geen objectief aantoonbaar verband tussen depressie en serotonine.
“Er zal opnieuw gezocht moeten gaan worden naar de mogelijke oorzaken van depressie.”
Het raakte me aan de andere kant ook dat we nu zeker weten dat miljoenen mensen decennialang fout zijn voorgelicht, met alle consequenties die dat voor hun verdere leven kan hebben gehad. Ook voelde ik medelijden met de welwillende artsen die er zijn ingetuind en die als instrument van een machtige industrie werden gebruikt (de parallellen met de wapenindustrie zijn enorm…). En ik voelde me ook een beetje verdrietig: met mijn kritische houding ten opzichte van psychofarmaca maakte ik vele vijanden binnen mijn beroepsgroep en dat droeg behoorlijk bij aan mijn afscheid van het vak. Maar gelijk achteraf neemt de eenzaamheid temidden van collega’s die met pillen smeten niet alsnog weg.
Nog steeds ben ik niet tegen antidepressiva. Ik ben er geleidelijk wel steeds minder in gaan geloven, maar zelfs tegenwoordig adviseer ik het soms aan iemand. Zonder te weten hoe het precies werkt, een grappige overeenkomst met een familieopstelling… Soms werken antidepressiva wonderbaarlijk goed, maar waarom?
Niemand die het weet dus.
Er moeten wel veel minder pillen worden voorgeschreven aan mensen met psychische klachten, meer dan symptoombestrijding bieden ze niet, en stemmingsklachten ontstaan niet door ontregelde neurotransmitters als serotonine. Er zal geld moeten komen om zoveel mogelijk mensen van de antidepressiva af te krijgen: een serieuze klus die professionele begeleiding vereist en dus kostbaar gaat zijn. Ineens stoppen is echt niet zonder risico’s!
Laten we besluiten met het goede nieuws: er liggen kansen voor een andere benadering van psychische problemen. Er zal opnieuw gezocht moeten gaan worden naar de mogelijke oorzaken van depressie. En hopelijk zijn er dan slimme wetenschappers die fundamenteel onderzoek gaan doen naar ‘oud zeer’ als verklaring van psychische klachten.
Hoe verstopt dat zich in het lichaam, en hoe kun je dat hanteerbaar maken? Met de serotonine-leugen verdwijnt hopelijk ook de hersenziekte-fabel…
Lees meer‘De serotonine-hypothese met betrekking tot depressie wordt nu ook wetenschappelijk ontmaskerd. Hopelijk heeft de hersenziekte-benadering daarmee ook zijn langste tijd gehad…”
– BB
Ging ik vanochtend rennen, stak er een zwarte beer de weg over! Gelukkig schrok het dier ook van mij… #southlaketahoe
Door een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans?
Psychiater Bram Bakker gaat in de podcastserie van De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag.
Vandaag: Louis Zantema
Louis Zantema wil als psycholoog meer en anders dan een puur biologische benadering van pijn en andere complexe gezondheidsissues. En hij bedient zich van VR… Eerder hadden we Eugenie de Ruiter te gast over aanhoudende pijn, dit is een ander perspectief.
Je kan zijn boek ‘Bevrijd van pijn’ hier bestellen.
Lees meer‘Kennis zit in het hoofd, ervaring zit in het lichaam’
– BB
Jaren geleden deed ik met een groep van acht psychiaters een training in familieopstellingen.
Ik begreep weinig van wat er gebeurde, maar de opstellingen die we deden maakten zonder uitzondering uiteenlopende emoties los bij de deelnemers.
Niet lang daarna oordeelde een gepensioneerde professor dat familieopstellingen niet thuishoorden in het arsenaal van de psychiater. De man had het erebaantje van voorzitter accreditatiecommissie gekregen. Door zijn vonnis raakte de training haar accreditatie kwijt, en de psychiaters een mogelijkheid zich te verbreden en te verdiepen in hun beroepsbeoefening binnen erkende kaders.
Deze anekdote is tekenend voor de steeds grotere kloof tussen het aanbod van de reguliere psychiatrie en de behoeften van mensen met vragen rond hun psychische welbevinden. Een familieopstelling maakt per definitie iets los, durf ik te zeggen. In een ontluisterende documentaire over Emile Ratelband was de climax dat de zelfverklaarde goeroe het maken van een opstelling domweg niet trok, en de opstelling letterlijk omverwierp. Ontkenning wie je bent in optima forma…
“Ik denk dat het voelen belangrijker is dan het weten.”
Zoals de bekendste expert van Nederland, Els van Steijn, opmerkte in een prachtige podcast met Giel Beelen: je moet accepteren dat er bij een opstelling dingen gebeuren die niet rationeel te verklaren zijn. Het gaat er bij een familieopstelling om dat je je plek in het systeem leert zien, en ervaren… Dat je die volledig accepteert, en dat je van daaruit onderscheid leert maken tussen dat wat bij jou hoort en dat wat van een ander is.
Ik denk dat het voelen belangrijker is dan het weten. Er is veel te lezen en te beluisteren over opstellingen, maar de kennis die je daarmee opdoet belandt in je hoofd, de ervaring die onmisbaar is om verder te komen in je ontwikkeling gaat ergens in je lichaam zitten. Voelen doe je niet met je hoofd.
De hersenwetenschappers hangen het geloof aan dat uiteindelijk alles rationeel verklaarbaar is. Ze voeren een achterhoedegevecht durf ik inmiddels te beweren. Waarom zijn er zoveel gelovige mensen in de wereld, waarom is er zoveel irrationeel gedrag, hoe onverklaarbaar is de aantrekkingskracht tussen geliefden? Als acupunctuur kwakzalverij is, waarom zijn er dan al duizenden jaren mensen die er profijt van hebben? Ook de vereniging tegen kwakzalverij zal op een dag niet meer bestaan.
Onlangs was ik op de uitvaart van mijn lievelingsoom. Al mijn neven en nichten van moeders kant waren er, mijn moeder was er als enige nog levende uit de generatie boven ons. Ik was dankbaar dat zij en mijn vader daar waren, en dat ook mijn kinderen er waren. En ik voelde me onderdeel van een familiesysteem, alsof ik in een opstelling was beland. Woorden geven aan wat er met me gebeurde is lastig, maar het was goed, omdat ik me op mijn plek voelde.
Niemand is mens in zijn eentje, we zijn onderdeel van een geschiedenis die lang voor onze geboorte begon en (hopelijk) nog heel lang na ons sterven zal voortduren. Doen alsof je mensen kunt losknippen van die historie, hun context negeren, kan misschien als je een gebroken been moet repareren, maar als het om ons welbevinden op alle niveaus gaat (fysiek, emotioneel, mentaal en spiritueel) heb je meer te ontdekken en ervaren buiten de neurobiologie dan binnen dat benauwende en beperkende kader.
Er zijn nog maar weinig mensen die niet weten hoe moeilijk het is om gedrag te veranderen.
Je hebt er geen studie psychologie voor nodig, en bijna iedereen weet het ook uit zijn/haar eigen leven: slechte gewoontes afleren is een enorme klus. Net als het je eigen maken van gezond gedrag. Er is qua moeilijkheid geen principieel onderscheid tussen aan- of afleren, het is allebei even lastig.
En we hebben het ook niet alleen over verslavingen of andersoortig probleemgedrag, iedere vorm van gedrag is lastig te beïnvloeden. Hoe graag we het vaak ook anders zouden willen…
De klassieke uitleg van gedragsverandering voert van ‘onbewust onbekwaam’ via ‘bewust onbekwaam’ en ‘bewust bekwaam’ naar ‘onbewust bekwaam’. Dat is een prima model, maar het verklaart nog lang niet waarom het zo slecht lukt bij de meesten van ons. En waarom we vaak blijven hangen in gedrag waarvan we best weten dat het niet goed voor ons is. We drinken te veel, we bewegen te weinig en blijven hangen in een baan of een relatie die niet goed voelt. En toch…
“De belangrijkste voorwaarde voor gedragsverandering is bewustwording. Pas als je begrijpt waar je gedrag vandaan komt kun je er wellicht iets aan veranderen.”
De verklaring is als wel vaker simpel: we zijn ons meestal niet bewust van de motieven die ons gedrag bepalen. De oude, niet zelden overerfde gedragspatronen, die er zijn zonder dat er ooit een moment was dat we weloverwogen konden kiezen.
In een zeer aanbevelenswaardige podcast van ‘Nooit meer slapen’ met schrijfster Francine Oomen (#luistertip) benoemde ze het als de wortel, en dat vind ik een perfecte metafoor.
Ons gedrag benaderen we als een boom, die af en toe moet worden bijgeknipt, en die soms ook van een tak moet worden ontdaan. Maar de wortel van de boom zien we niet, en dat de boom vanuit de wortels groeit laten we onvoldoende tot ons doordringen. Gedrag heeft ook wortels, die niet enkel teruggaan op onze eigen jonge jaren, maar zelfs op de generaties voor ons. Mijn ongelukkige gedragingen zijn in een andere gedaante ook al waarneembaar bij mijn ouders. En nog pijnlijker: ik heb ook mijn kinderen belast met gedrag dat ik ze beter had kunnen besparen.
De generaties voor ons zijn de belangrijkste wortel van ons gedrag in het hier en nu. Dat klinkt abstract, maar zelfs de wetenschap vindt steeds meer bewijs: traumatische ervaringen bij ouders kunnen het genetische materiaal van hun nageslacht veranderen. Deze jonge wetenschappelijke discipline wordt epigenetica genoemd. Het is fascinerend om te zien dat aan de andere kant van het spectrum, bij de zogenaamd alternatieve hulpverleners ook wordt gewerkt met dit soort transgenerationele modellen. De familieopstellingen zijn het bekendste voorbeeld.
De belangrijkste voorwaarde voor gedragsverandering is bewustwording. Pas als je begrijpt waar je gedrag vandaan komt kun je er wellicht iets aan veranderen.
Waarbij met ‘begrijpen’ de originele betekenis van het werkwoord wordt bedoeld: ‘beetgrijpen’. Je moet niet naar gedrag kijken als naar de functie van een machine. Probeer er contact mee te maken, probeer te voelen waar het vandaan komt, en wat het je oplevert. Luister naar je lichaam, dat je er veel over vertelt, als je wilt (of durft). Gedrag bestaat niet zonder gevoel, dan ben je een robot. Gedrag leren zien als uiting van een gevoel (dat vaak oud en pijnlijk is ook nog) is de meest kansrijke weg om echt te veranderen.
Maar het is een bochtige weg, vol kuilen en andere obstakels, die lang is en soms door een donker bos voert…
Verslaafd aan geld
€15,00
Gevoelige zielen
€21,99
Oud zeer
€21,99
Gevoelsarm
€20,00
Leren doseren
€12,50
Loden Last
€15,00
Ultra
€17,99
Verademing herziene editie
€20,00
Reacties