Het gaf me een heel dubbel gevoel, dat recente en veel geciteerde wetenschappelijke artikel in The Lancet: aan de ene kant ben ik blij dat nu voor eens en voor altijd bewezen is dat een depressie niet het gevolg is van een disbalans van serotonine in het brein.

Dat tot de dag van vandaag ingezette verklaringsmodel is nu definitief ‘broodje aap’ geworden. Het was een truc van de farmaceutische industrie om hun SSRI’s (Selectieve Serotonine Heropname-remmers) via de artsen die het moesten voorschrijven te verkopen. ‘Uw serotonine is uit balans, maar dit kunnen we corrigeren met Prozac/Seroxat/Efexor’ zeiden we tegen sombere en angstige mensen die onze hulp inriepen. ‘Vergelijk het met de insuline die iemand met diabetes nodig heeft voor een gezonde bloedsuikerspiegel’ kwam er niet zelden als uitsmijter achteraan.

‘Ik heb te weinig serotonine in mijn hoofd’ hoorde ik een gebruiker van antidepressiva eens zeggen. Als dat geen marketingsucces is?

De studie in The Lancet had een kraakheldere conclusie: er is geen objectief aantoonbaar verband tussen depressie en serotonine.

“Er zal opnieuw gezocht moeten gaan worden naar de mogelijke oorzaken van depressie.”

Het raakte me aan de andere kant ook dat we nu zeker weten dat miljoenen mensen decennialang fout zijn voorgelicht, met alle consequenties die dat voor hun verdere leven kan hebben gehad. Ook voelde ik medelijden met de welwillende artsen die er zijn ingetuind en die als instrument van een machtige industrie werden gebruikt (de parallellen met de wapenindustrie zijn enorm…). En ik voelde me ook een beetje verdrietig: met mijn kritische houding ten opzichte van psychofarmaca maakte ik vele vijanden binnen mijn beroepsgroep en dat droeg behoorlijk bij aan mijn afscheid van het vak. Maar gelijk achteraf neemt de eenzaamheid temidden van collega’s die met pillen smeten niet alsnog weg.

Nog steeds ben ik niet tegen antidepressiva. Ik ben er geleidelijk wel steeds minder in gaan geloven, maar zelfs tegenwoordig adviseer ik het soms aan iemand. Zonder te weten hoe het precies werkt, een grappige overeenkomst met een familieopstelling… Soms werken antidepressiva wonderbaarlijk goed, maar waarom?

Niemand die het weet dus.

Er moeten wel veel minder pillen worden voorgeschreven aan mensen met psychische klachten, meer dan symptoombestrijding bieden ze niet, en stemmingsklachten ontstaan niet door ontregelde neurotransmitters als serotonine. Er zal geld moeten komen om zoveel mogelijk mensen van de antidepressiva af te krijgen: een serieuze klus die professionele begeleiding vereist en dus kostbaar gaat zijn. Ineens stoppen is echt niet zonder risico’s!

Laten we besluiten met het goede nieuws: er liggen kansen voor een andere benadering van psychische problemen. Er zal opnieuw gezocht moeten gaan worden naar de mogelijke oorzaken van depressie. En hopelijk zijn er dan slimme wetenschappers die fundamenteel onderzoek gaan doen naar ‘oud zeer’ als verklaring van psychische klachten.

Hoe verstopt dat zich in het lichaam, en hoe kun je dat hanteerbaar maken? Met de serotonine-leugen verdwijnt hopelijk ook de hersenziekte-fabel…