Lees meerIk word nog altijd boos als ik merk dat mensen de impact van een depressie onderschatten of verwarren met buien van somberheid
– BB
Werkstress is het probleem niet
Stress in het privéleven, gebrek aan beweging en te weinig ontspanning tellen net zo goed mee, meent Bram Bakker.
Geschreven door Bram, gepubliceerd in het NRC.
De campagne van de overheid om ons te waarschuwen voor werkstress krijgt veel aandacht. Onder regie van het ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid wordt iedereen aangemoedigd zijn of haar werkstress te checken. De Facebook-pagina Check je werkstress heeft in korte tijd al meer dan 10.000 likes gekregen. En deze week is zelfs uitgeroepen tot een heuse ‘check je werkstressweek’.
Op zichzelf is het prachtig dat mensen eens even stil staan bij de belasting die het werk hen bezorgt, en de term ‘werkstress’ is dan ook handig gekozen. Het probleem is echter dat het een totaal onzinnige kreet is, die slechts bijdraagt aan een niet-realistische kijk op de vele burnoutgevallen die ons land telt.
Iedere week spreek ik nieuwe mensen die ten prooi zijn gevallen aan een burnout en nog nooit heb ik in zo’n gesprek gehoord dat werkstress als de oorzaak van het ziekteverzuim werd aangeduid. Natuurlijk zijn er heel veel mensen die hard en met enige regelmaat te hard werken. En er zijn veel te veel werkgevers die onredelijke verlangens hebben waar het de productiviteit van hun personeel betreft. Maar daar zit het probleem niet.
Burnouts, maar ook de meeste depressies en angststoornissen, zijn het gevolg van een verstoorde balans tussen inspanning en ontspanning. Daarbij speelt aanleg zeker een rol, maar niet de belangrijkste. De ingrijpende veranderingen die de afgelopen decennia in de leefwijze van de meeste mensen zijn opgetreden, spelen een veel grotere rol dan welke veeleisende baan ook.
Allereerst is er het nog steeds toenemende gebrek aan lichaamsbeweging, dat als doodsoorzaak inmiddels het roken evenaart. Wie daar meer over wil weten, kan het beste het onlangs verschenen boek Laat je hersenen niet zitten van professor Erik Scherder lezen. Lichaamsbeweging betekent voor onze overbelaste hersenen een vorm van herstel. Dit geldt eveneens voor andere vormen van ontspanning, zoals yoga, meditatie, seks of domweg even niets doen. Steeds meer mensen gunnen zichzelf de tijd niet om te lanterfanten of te pierewaaien.
Doorlopend moet er iets gebeuren, en als er even niets op de agenda staat storten we ons massaal op de sociale media.
“De term werkstress draagt ertoe bij dat werknemers schuilen in slachtofferrol.”
Niet werkstress, maar vrijwel permanente overbelasting van ons brein is het echte probleem. De mensen die zich dagelijks ziek melden op hun werk, vertellen in verschillende vormen allemaal hetzelfde verhaal: „Al heel lang had ik het eigenlijk veel te druk en wist ik dat ik het wat rustiger aan zou moeten doen. Maar die signalen heb ik genegeerd en toen kwam er nog iets bij en ging het ineens niet meer.” Dat wat er bij kwam, is meestal iets dat geheel los staat van het werk: een kind met problemen, een partner die vreemd ging, een zieke moeder aan de andere kant van het land en andere variaties op hetzelfde thema: overbelasting.
Als mensen het heel druk hebben, kunnen er stressverschijnselen optreden. Die zijn echter weinig specifiek: de een krijgt hoge bloeddruk, de ander is om de haverklap ziek en een volgende heeft ineens last van angstaanvallen. Stresshormonen, met name cortisol, spelen hierbij een belangrijke negatieve rol, maar de exacte interactie tussen een overbelast hoofd, een lichaam dat te weinig beweging heeft en stresshormonen is nog niet precies bekend. Wetenschappers zijn er druk mee bezig, en dit belangrijke werk verdient ruime ondersteuning.
Maar wat iedereen kan begrijpen is dat er in ons lichaam geen onderscheid wordt gemaakt tussen verschillende soorten stress. Er is geen fundamenteel verschil tussen stress die wordt veroorzaakt door een (te) drukke baan en stress ten gevolge van sores in het privéleven.
Een term als werkstress suggereert meer kennis dan er is. Het is bovendien misleidend, omdat stress in zijn algemeenheid wel een grote oorzaak is bij het ontstaan van arbeidsverzuim, maar een totaal aspecifieke. Het draagt er aan bij dat werknemers zich in de rol van slachtoffer kunnen blijven verschuilen, doordat niet zijzelf maar hun werk de oorzaak van het verzuim is.
Dat is onzin en draagt niet bij aan de constructieve aanpak van het probleem van de verstoorde balans tussen in- en ontspanning dat de hele westerse wereld teistert. Ook mensen zonder baan, zoals scholieren en bejaarden.
Dat probleem verdient een veel bredere aanpak dan de insteek via het werk die minister Asscher nu heeft gekozen. Zolang andere ministeries niet meedoen zal het aantal slachtoffers van overbelasting en stress gestaag blijven toenemen.
Gepubliceerd in NRC.
Lees meerIn grote steden wordt forse toename van depressie en diabetes verwacht blijkt uit nieuw onderzoek. Was te verwachten, vraag is: wat te doen?
– BB
Nieuws van Uitgeverij Lucht
Zondag 5 oktober vond bij boekhandel H. De Vries in Haarlem de feestelijke presentatie plaats van “Ik, golfer” van Wim de Roos.
Dit boek is de derde titel in een reeks die nu al een succes genoemd mag worden: van “Ik, de wielrenner” van Koen de Jong en Aart Vierhouten (meer informatie) en “Ik, hardloper” van Stans van der Poel en Koen de Jong (meer informatie) werden reeds duizenden exemplaren verkocht en verschenen meerdere herdrukken.
Het is een formule die aanslaat: via mond op mond-reclame verkopen dit soort boeken steeds beter. En bij Uitgeverij Lucht (naar de website) hebben we liever een titel die traag, doch gestaag groeit, dan een boek dat het van drie weken rumoer moet hebben, maar dat daarna in de verkoop geheel stilvalt.
Wij willen boeken uitgeven waar mensen wat aan hebben. Geen hijgerige, hype-achtige titels, maar werken die over jaren nog steeds overeind staan qua inhoud. We zijn er van overtuigd dat Wim de Roos ons zo’n boek heeft bezorgd, en de eerste reacties bevestigen dat. Iedereen die al golft, maar ook iedereen die overweegt het eens te gaan proberen kan het boek lezen, want het is niet voor de profs geschreven, maar juist voor de vele liefhebbers/recreatieve spelers.
In de komende maanden verschijnen er nog een aantal boeiende titels. In de donorweek komt “De hartslag van een ander” uit, over een sporter die de allerzwaarste triatlon volbracht met een donorhart (meer informatie). En begin november het autobiografische verhaal van een cabaretière met een ernstige angststoornis.
Meer weten over onze uitgeverij? Bezoek de website (naar de website), abonneer je op de nieuwsbrief, of volg ons op Facebook en/of Twitter.
Zorgverzekeraars zijn een bron van zorg
Geef te veel betaalde premie gewoon terug aan verzekerden.
De zorgverzekeraars hebben in 2013 opnieuw meer winst geboekt. De zogenaamde ‘grote vier’ (Zilveren Kruis Achmea, CZ, Menzis en VGZ), die samen 95% van de gehele markt in handen hebben, verdienden vorig jaar 1,4 miljard euro. Dat is een stijging van ruim 16% ten opzichte van 2012. En het is het vierde achtereenvolgende jaar dat er flink geplust wordt. Inmiddels heeft men 9,7 miljard euro in kas.
Ondertussen mogen we blij zijn als de zorgpremies niet omhoog gaan, terwijl het eigen risico vermoedelijk wel weer wat zal gaan stijgen. Wat je er als premiebetaler voor terug kan krijgen op het moment dat je ziek wordt is al jaren aan het afnemen: de basispakketten worden steeds kariger en de keuzevrijheid steeds minder. Het kiezen van een dokter van eigen voorkeur is al bijna onmogelijk geworden, domweg omdat het goedkoper is.
Minister Schippers speelt in dit gebeuren een vreemde rol: ze faciliteert steeds verder gaande regie vanuit de zorgverzekeraars. En omdat ze de zorgkosten ogenschijnlijk heeft weten te beteugelen denken veel mensen dat dit geslaagd beleid is. Probleem is dat het één bijzonder weinig met het ander van doen heeft. Als mensen steeds vaker en steeds meer geld moeten uitgeven aan behandelingen die niet langer in het basispakket zitten, dalen de zorgkosten namelijk niet. Ze worden slechts voor een steeds groter deel particulier gefinancierd…
De gedachte dat zorgverzekeraars er voor hun verzekerden zijn mag in het licht van bovenstaande als uiterst naïef worden bestempeld. Als dat zo was werd de winst toch keurig verdeeld onder de verzekerden? Wat moeten die verzekeraars met zoveel geld op de bank? Het is meer dan 500 euro per Nederlander, dat ze in voorraad hebben. Dus een jaartje zonder eigen bijdrage zou makkelijk moeten kunnen, is gelijk goed voor de economie, omdat iedereen dan meer bestedingsruimte heeft. En het scheelt waarschijnlijk ook veel gedwongen ontslagen in de zorg, omdat mensen de dokter niet meer hoeven te mijden om geld te besparen.
De minister zou de verzekeraars moeten bewegen het geld dat over is terug te geven aan de mensen die het hebben opgebracht, in plaats van ze steeds meer vrij spel te geven in hun bedrijfsvoering. Het is een onnavolgbaar dat de bewindsvrouw commerciële partijen (want dat zijn het) een grotere vinger in de pap geeft dan de professionals die het werk moeten doen.
Het is begrijpelijk en terecht dat er kritisch wordt gekeken naar de uitgaven in de zorg, zeker nadat de kosten eindeloos lang maar bleven oplopen, zonder dat iemand er wakker van leek te liggen. En het is ook nog steeds heel goed mogelijk om te bezuinigen door bijvoorbeeld efficiëntere bedrijfsvoering. Maar de kosten verplaatsen naar burgers en/of gemeenten om dan goede sier te maken met gedaalde kosten is een vorm van misleiding. Zeker als je tegelijkertijd die enorme winsten van de zorgverzekeraars tolereert.
Lees de column en reactie op Joop.
Lees meerVier grote zorgverzekeraars maakten in 2013 een winst van 1,4 miljard euro, ruim 16% meer dan in 2012. In kas: 9,7 miljard. Waarom in vredesnaam?
– BB
Lees meerBij zorgverzekeraars voor vierde jaar op rij stijging van de winsten. Waarom dalen de premies dan niet?
– BB
Je zou bijna hopen dat Mark Rutte zelf eens een depressie krijgt
Mark Rutte heeft uiteraard geen behoefte aan de lustpil, maar stel dat het wel zo was, zou hij het dan toegeven?
Vorige week was het nationaal congres ‘Anders denken over psychische aandoeningen’, een mooi initiatief van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Iedereen die er een beetje toe doet, qua beleid, was er. De premier deed de aftrap, minister Schippers en staatssecretaris Van Rijn kwamen na hem, vele andere autoriteiten volgden. Op Radio 1 werd er in de ochtend uitgebreid aandacht aan besteed, en uit het interview met Rutte werd duidelijk dat er nog heel veel te doen is. De minister-president liet desgevraagd weten dat hij het wel openbaar zou maken als hij een psycholoog of psychiater zou moeten bezoeken. Prachtig natuurlijk, maar de reden die hij daarvoor aangaf was precies de verkeerde: “Ze komen er in mijn geval anders toch wel achter.”
Dat kan zijn, maar als dat het enige argument is ga je bijna hopen dat ook Mark Rutte nog eens een depressie ten deel valt, zodat hij de noodzaak van destigmatisering aan den lijve ervaart. En dat hij dan ook eens merkt hoe goed de behandeling van zo’n ziekte kan zijn, waarna hij zorgt dat het gezondheidszorgbeleid wordt bijgesteld. Ik bedoel: dat de onevenredig forse bezuinigingen in de GGZ worden geschrapt. Het is overigens niet persoonlijk bedoeld, een eetprobleem voor de minister en een fobie voor de staatsecretaris zouden in dit verband ook behulpzaam kunnen zijn…
Paniekaanvallen
In dit land praten we graag en veel, over van alles en nog wat, maar niet over onze paniekaanvallen, angst om gek te worden of het gevoel een minderwaardig mens te zijn dat anderen slechts tot last is. Veel mensen kijken wel uit om het over hun mentale gesteldheid te hebben, bang als ze zijn voor onbegrepen reacties. Ze drinken in stilte en bedelen bij de huisarts om medicatie die hun symptomen een beetje kan beteugelen.
In dit verband wordt er ook al stiekem uitgekeken naar de lustpil, die problemen in de seks zou moeten gaan oplossen, vooral bij vrouwen. Vanwege al teveel dubbele petten bij de promovendus en de begeleiders werd een promotie op de ‘Viagra voor vrouwen’ vorige week ineens afgeblazen. Er is kritiek op de medicalisering van de seksualiteit, terwijl een verschil in seksuele behoefte tussen man en vrouw toch ook een relatieprobleem is. Zegt de gefrustreerde echtgenoot straks tegen zijn vrouw: “Je kunt wel hoofdpijn hebben, maar dat is toch geen reden die pil niet te slikken?”
Lustpil
Toch wordt die lustpil een groot succes. Het stiekem slikken van antidepressiva, kalmeringstabletten en lustpillen is namelijk vele malen makkelijker dan er voor uitkomen dat je een serieus psychisch probleem hebt. Daarom zou een verandering van de slikcultuur een belangrijke stap kunnen vormen in het bestrijden van het stigma rond psychische aandoeningen. “Ik slik het niet weg, ik praat er over.”
Mark Rutte heeft uiteraard geen behoefte aan de lustpil, maar stel dat het wel zo was, zou hij het dan toegeven? Zo makkelijk kom je er niet achter dat iemand zo’n middel gebruikt, dus zijn eerder genoemde argument geldt hier niet…
Lees de column inclusief reacties in Joop.
Living with a Black Dog
Heeft u dit filmpje al gezien over depressie? Living with a Black Dog.
Recensie Blijf beter!
Een mooie recensie voor Blijf beter! op het blog Mooigeschreven.nl.
Hieronder een kort fragment.
De kracht van Blijf beter! is dat het bijdraagt aan de bewustwording van het feit dat onze leefwijze ziekmakend is. De gedrags- en beleidsverandering die nodig is om onze gezondheidsproblemen aan te pakken moet hoge prioriteit krijgen. Dat is een verantwoordelijkheid van elk individu en van de overheid.
Daarbij neemt Bram Bakker als uitgangspunt dat we onze gezondheid integraal gaan benaderen en geen onderscheid meer maken tussen psychische en lichamelijke aspecten.
“Bram Bakker wekt niet de schijn alle wijsheid in pacht te hebben als het gaat om de oplossingen. Hij neemt wel stelling in en opent op een toegankelijke manier de discussie.”
Wat zou het mooi zijn als veel mensen aan deze discussie gaan bijdragen én overgaan tot actie.
De site mooigeschreven.nl is inmiddels helaas gestopt.
Lees meer“Triest: jaarlijks plegen meer dan 800.000 mensen zelfmoord, elke 40 seconden iemand. WHO vraagt nu om meer aandacht voor preventie #suïcide”
Drink dure wijn
Bram Bakker wil af van de goedkope drank en de alcoholreclames.
Al weken erger ik me groen en geel aan een reclame op de radio. Ik zal u de naam van de firma besparen, maar het komt er op neer dat een aangeschoten kakbal u aanmoedigt om veel wijn te kopen, omdat het zo goedkoop is.
Het is het verheerlijken van drankconsumptie, niet meer en niet minder. Ik stuurde er een Twitter-berichtje over de wereld in, en prompt kwam de eeuwige reactie over de eigen verantwoordelijkheid en zo.
Dat maakt me alleen maar pissiger: alcoholverslaving is een van de allergrootste gezondheidsproblemen in de wereld. De ziekte eist honderdduizenden slachtoffers per jaar, het leed dat er mee gemoeid is valt met geen pen te beschrijven. Dan moet je bij mij echt niet aankomen met: die zuiplappen moeten het zelf maar weten.
“Drank in Nederland is veel te goedkoop. De extreem lage prijs vormt geen enkele prikkel om enige terughoudendheid in alcoholconsumptie te betrachten.”
We vinden onszelf geweldig flink als we tegen jongeren tot achttien zeggen dat ze niet mogen drinken, maar direct na het bereiken van die leeftijd legt niemand ze meer een strobreed in de weg. Om het over de haperende controle bij minderjarigen nog maar even niet te hebben.
Als onze overheid echt stoer wil doen verbiedt ze domweg alle alcoholreclames, inclusief aanbiedingen, en zorgt ze dat de prijs in een redelijke verhouding staat tot de gezondheidsrisico’s die er aan vast zitten. Sigaretten zijn bijvoorbeeld behoorlijk prijzig, en daarmee is de keus om ze toch te kopen al direct een stuk bewuster. Bovendien kun je uit de opbrengsten van de accijnzen op rookwaren de gezondheidszorg voor mensen met longkanker en andere ellende door het roken grotendeels bekostigen. Een fair deal dus, en als de ziektekosten voor rokers teveel stijgen moeten de sigaretten in prijs omhoog.
Waarom doen we hetzelfde niet met alcohol? Waarom kan een dure supermarkt iedere week een krat bier in de aanbieding doen voor minder dan tien euro? Pubers en volwassenen kunnen zichzelf gemakkelijk een hersenbeschadiging bezorgen door veel te veel bier te drinken. Dat moeten ze domweg niet kunnen betalen.
Alcohol is een genotsmiddel dat met mate genuttigd moet worden. Stunten met de prijs verleidt juist de kwetsbaren onder ons om meer te drinken dan goed voor ze is (of dan ze al deden). Als een fles wijn twintig euro zou kosten werd er in Nederland heel veel minder wijn gedronken, dat begrijpt iedereen. Waarom is dat dan niet zo?
Het smoesje dat het goed is voor hart- en bloedvaten, vooral die rode wijn, werd deze week opnieuw overtuigend weerlegd door wetenschappers. Ook voor onze gezondheid is het dus niet nodig om iedere dag twee ‘glaasjes’ te nuttigen.
Voor de volledigheid: ik drink graag af en toe een biertje of een glas wijn. Maar ik weiger om te reageren op gestunt met alcoholprijzen. Boycot de drank die in de aanbieding is, stel ik voor. Wie doet er mee?
Lees de column inclusief reacties in Joop.
Normaal doen
Wat leren we van Robin Williams’ dood?
Veel mensen geloven dat er een verband is tussen kunstenaar zijn en zelfmoord plegen.
“Zelfmoord is de permanente oplossing voor een tijdelijk probleem” is één van de meest prikkelende uitspraken over suïcide. Zou Robin Williams dat ergens in zijn leven ook wel eens gehoord hebben? En zo ja, wat vond hij ervan? Het is een stelling die bruikbaar is bij pogingen om mensen die zelfmoord overwegen op andere gedachten te brengen. Soms helpt het, vaak ook niet.
Wat er wel of niet aan mogelijkheden onbenut is gebleven na een geslaagde zelfmoordpoging is een van de meest voorkomende vragen waar nabestaanden mee worstelen. Ze voelen zich vrijwel zonder uitzondering schuldig en in de steek gelaten, en willen weten wat ze hadden kunnen doen om de zelfdoding van hun dierbare te voorkomen. Want ze hadden graag, en met veel liefde, getracht het lijden te verzachten van hun partner, vriend(in) of familielid. In de hoop dat het onomkeerbare besluit niet was genomen.
Motieven
Er is best veel onderzoek gedaan naar suïcide, en suïcidale neigingen. Maar heel betrouwbare antwoorden op de vraag waarom iemand uiteindelijk besloot uit het leven te stappen krijgen we nooit, omdat we het niet meer kunnen vragen aan de betreffende persoon. Zoals altijd bij de zelfmoord van een beroemdheid werd er heel veel gespeculeerd over de motieven van Williams dit leven voortijdig te verlaten. Maar veel verder dan dat hij leed aan complexe psychiatrische problematiek (depressie, verslaving) zullen we niet komen. Vooral de nabestaanden lijden vaak lang, niet zelden levenslang, onder alle onbeantwoordbare vragen.
Het in de media breed uitgemeten drama (waarom moesten we alle details horen van de manier waarop?) kende gelukkig ook een positieve kant: ineens was er weer eens uitgebreide aandacht voor de problematiek van de zelfmoord, die een belangrijke doodsoorzaak is (met name onder jonge mensen) en die steeds meer voorkomt. In de Telegraaf schreef journaliste Myrthe van der Wolf een aangrijpende open brief over haar vader, die een aantal jaren geleden ook een eind aan zijn leven maakte. Het is onwaarschijnlijk dat iemand deze brief leest en er daarna nog onverschillig onder is dat mensen uit het leven stappen, omdat ze hun pijn niet langer verdragen.
Creativiteit en suïcidaliteit
Ook was er veel te lezen over het mogelijke verband tussen creativiteit en psychiatrische stoornissen. Veel mensen geloven dat er een verband is tussen kunstenaar zijn en zelfmoord plegen. Vooral onder komieken zou het in verhouding veel meer voorkomen. Te midden van alle links die via Facebook en Twitter rondgingen trof ik een uitstekend artikel waarin werd uitgelegd dat er vooralsnog weinig causaal verband is aangetoond tussen creativiteit en suïcidaliteit. Zo droeg de dood van Robin Williams bij aan meer kennis over zelfmoord, en dat is nodig ook.
Het stuk dat in mijn ogen het meest treffend was verscheen in the New Yorker, van de hand van schrijver Andrew Solomon, zelf een ervaringsdeskundige. Alles wat je wilt, of beter: moet weten, staat erin.
Robin Williams heeft ons stof tot nadenken gegeven. Als daar meer aandacht voor mensen met suïcidale gedachten uit voortkomt, en betere zorg, dan is zijn overlijden niet geheel zinloos geweest.
Lees de column inclusief reacties in Joop.
Lees meer‘‘Ziekenhuisartsen besteden 12% van hun tijd aan interactie met patiënt en 40% aan interactie met data-informatie systemen. Help!”
– BB
‘Zonder hardlopen zou ik een stuk gekker zijn’
Bram (50) is psychiater, schrijver, hardloper en zelfverklaard rebel. Interview in het NRC
geschreven door Brenda van Osch.
Fascinatie
„Mijn moeder was bibliothecaresse, ik las veel. Mijn eerste volwassenenboek was De donkere kamer van Damocles. Het intrigeerde me. Wat klopte er van wat die man dacht? Wat was ingebeeld, wat echt? Ik was 15, 16 jaar toen ik Wie is van hout? las, van Jan Foudraine, aanvoerder van de antipsychiatrie. Hij bepleitte dat niemand zo gek was of je kon het begrijpen. Ik wist toen al dat ik psychiater wilde worden. Mijn vaders jongste broers waren een tijd opgenomen in een instelling. Beetje neurotische types, nasleep van de oorlog. Ik wilde begrijpen wat er zo gek aan ze was. Ik vond ze helemaal niet gek.”
Teleurstelling
„Ik vind het mooie van de psychiatrie dat tien mensen met een depressie tien mensen zijn met andere aanleg en omstandigheden, een ander verhaal. Toen ik na achttien jaar studeren en een promotie eindelijk aan de slag ging als psychiater, dacht ik al snel: is dit het nou? Zo onpersoonlijk, weinig creatief. Er zijn goede redenen om tien mensen met kleincellig longcarcinoom hetzelfde te behandelen, maar niet om dat te doen bij tien mensen met een depressie. Toch werkt de psychiatrie ook met protocollen: eerst pil x, dan pil y, dan z. Ik geloofde daar niet in. En nog steeds niet.”
Overtuiging
„Veel afwijkend gedrag is volgens mij een normale reactie op abnormale omstandigheden. Hebben al die jongetjes ADHD of worden ze overvraagd op scholen die zijn ingericht op brave meisjes? Ik behandel veel topsporters. We betalen voetballers op hun vijftiende een miljoen euro. Blijf dan maar normaal! En mensen die als verslaafd worden weggezet, hebben die niet gewoon moeite met overbelasting, zoals iedereen? We zitten allemaal dicht op gekte en ontremming, met een dun laagje beschaving.”
Drijfveer
„Onverschilligheid is de ziekte van deze tijd. Dat is mijn motief om opiniestukken te schrijven. Alles gaat op in haast; een tv-avond over pesten, en over tot de orde van de dag. De mores in de psychiatrie vind ik net zo armoedig. Er wordt bezuinigd, mensen worden teruggezet in de samenleving en moeten het maar zien te redden. Waar blijft het verzet? De vereniging voor mensen met pleinvrees gaat niet op het Malieveld staan, dat moeten wij doen. Een oncoloog strijdt voor je tot het niet meer gaat. Wij psychiaters bieden pillen en een volgende afspraak. Dat is laf en kost mensenlevens.”
Controverse
„Persoonlijke verwijten raken me. Een nabestaande die mij iets nadraagt, misschien wel met reden. Dat ik word uitgekotst door een beroepsvereniging of collega’s die me niet kennen, raakt me minder. Ik heb een dikke huid gekweekt. Ik word beticht van ijdelheid, je kunt ook zeggen: jij geeft het vak kleur. Er wordt aan voorbijgegaan dat ik me uitspreek uit liefde voor het vak en de patiënten. Ik ben soms ook wel klaar met Bram Bakker, maar de psychiatrie heeft behoefte aan rebellen. De dwarse psychiater, werd ik ooit genoemd. Een geuzentitel, vind ik. ‘Dwarsliggers houden de rails bij elkaar’, zoals een vriendin zei.”
Speerpunt
„Ik ben niet tegen pillen, ik schrijf ze ook voor. Maar de achteloosheid waarmee het receptenboek wordt getrokken, vind ik stuitend. Geluk uit een potje wordt mijn volgende boek. We laten ons ringeloren door de farmaceutische industrie. Die financieren de meeste studies. Kopen bewijs, kun je zeggen. Eén miljoen Nederlanders aan de antidepressiva, dat kán toch niet kloppen. En als ik iemand met paniekaanvallen hardlooptherapie voorschrijf, om hem te leren zijn ademhaling onder controle te krijgen, wil de verzekeraar niet betalen omdat het effect niet bewezen is.”
Balans
„Toen ik mijn vriendin net kende, zei ze ’s avonds: ‘Kom zitten, drinken we een wijntje’. Na drie weken zei ze: ‘Ga eerst maar lopen’. Lopen brengt rust in mijn hoofd. Een veelgemaakte fout is dat mensen bij drukte bezuinigen op ontspanning: sporten, seks, een avondje weg. Ik heb mezelf daar ook in moeten trainen. Laptop dicht, nu iets leuks doen met de kinderen. Tijd maken voor seks. Lopen. Zonder hardlopen zou ik een stuk gekker zijn. Als ik de pech had gehad een slechte psychiater te treffen, zat ik nu volgepropt met Ritalin.”
foto door Maurice-Boyer, zie NRC.
Brambakker-Zonder-hardlopen-zou-ik-een-stuk-gekker-zijn
Lees het interview op je gemak (opent een pdf).
Jullie zijn zelf narcistisch
Boos, omdat je jezelf genegeerd of onvoldoende serieus genomen voelt. Best zielig eigenlijk.
In een van de vele vakantiekranten die ik na terugkomst doorspitte, trof ik een mooi interview met psychologe Corine de Ruiter. Deze hoogleraar forensische psychologie lag de afgelopen tijd veelvuldig onder vuur, onder meer omdat ze een berisping opliep van het medisch tuchtcollege na een klacht over een rapportage die ze had gemaakt ten behoeve van een rechtszaak tussen gescheiden ouders over de voogdij van hun zoon. Een ander punt van kritiek aan haar adres was het ‘publiekelijk diagnosticeren’ in geruchtmakende rechtszaken zoals die van Joran van der Sloot.
In het interview gaf De Ruiter haar visie op deze aantijgingen, en dat deed ze op overtuigende wijze. Zo wees ze terecht op het typisch Nederlandse van de kritiek: bij ons in de polder wordt teveel profiel niet gewaardeerd. En als psycholoog of psychiater mag je al helemaal niet opvallen, althans: dat is de ongeschreven regel. Goede redenen waarom je geen publieke opinie mag geven zijn er niet, sterker nog: dat het in vrijwel alle andere Westerse landen helemaal niet wordt beschouwd als iets eigenaardigs, zou te denken moeten geven over de Nederlandse mores.
De Ruiter heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het verbeteren van de forensische rapporten in ons land. En uit eigen ervaring weet ik dat die soms bedroevend slecht zijn. Door daar openlijk kritiek op te leveren heeft ze veel vijanden gemaakt. Ook jeugdzorg heeft er van haar af en toe flink van langs gehad, en opnieuw: terecht. En wat doet de gevestigde orde in dit land dan? Haar complimenteren vanwege haar werk? Welnee, deze boodschapper van slecht nieuws wordt afgeserveerd. Dat gebeurt niet met open vizier, maar met fluistercampagnes over haar persoon.
Zo was in het stuk over De Ruiter te lezen dat collega’s die anoniem willen blijven vinden dat ze narcistisch is, of een andere psychische stoornis heeft. Dat is natuurlijk heel eigenaardig: dat vakbroeders die vinden dat je in het publieke domein geen uitlatingen mag doen over de mogelijke stoornissen van mensen in het nieuws, zichzelf wel toestaan om diagnostische stickers op iemand uit het eigen werkveld te plakken.
Dit staat niet op zichzelf, het is vele andere psychiaters en psychologen die zich roerden in het publieke domein ook al eens overkomen. En vrijwel altijd luidt het vonnis: narcistisch. Goede argumenten daarvoor worden nooit gegeven, en het gebeurt zoals gezegd ook nog anoniem.
Als een echte Freudiaan zal ik me aan een duiding wagen: het is allemaal jaloezie. De aandacht die naar een ander gaat, terwijl het in de eigen beleving veel beter zou zijn als jij die had gekregen. Boos, omdat je jezelf genegeerd of onvoldoende serieus genomen voelt. Best zielig eigenlijk, omdat dit duidt op een gebrekkig ego. En dat tref je vaak bij mensen met een narcistische presentatie.
Corine de Ruiter is eerst en vooral inhoudelijk gemotiveerd, en soms vliegt ze daarbij een beetje uit de bocht. Kan iedereen overkomen, en ze bestrijdt het ook niet. De mensen die over haar oordelen alsof het om pathologie zou gaan zouden eens naar zichzelf moeten kijken: gekrenkte narcisten, dat zijn de ergste.
Lees de column inclusief reacties in Joop.
Gewetenloos
Soms krijg je een ogenschijnlijk simpele vraag over je vakgebied, die al snel uiterst lastig te beantwoorden blijkt. Zo mailde een kinderboekenschrijfster me met het verzoek haar wat informatie te verschaffen over het geweten: Wat is geweten? Hoe kom je eraan? En wat bepaalt het? Is het aangeboren of aangeleerd?
Eerder kreeg ik ook wel eens dergelijke vragen, maar dan vaak in relatie tot een bepaalde persoon, meestal de verdachte van een ernstig misdrijf. Het vinden van een goed antwoord is hier vooral lastig, omdat er in de loop der tijd op heel verschillende manieren naar het geweten is gekeken.
Zoals vaak begint het bij Sigmund Freud, die een beroemd model over de psyche ontwierp waarin de vorming van het geweten een van de drie opeenvolgende ontwikkelingsfasen van de psyche was. Allereerst is er het Es (of id), het meest primitieve deel van de psyche. Lust is hier het leidende principe, de bevrediging van behoeften staat voorop. Denk bijvoorbeeld aan een baby die schreeuwt om de moederborst. Met de ontwikkeling van het Ich (of ego) leert het kind dat onder sommige omstandigheden behoeftebevrediging niet direct mogelijk is. In deze ontwikkelingsfase wordt het in feite een stuk realistischer. Tenslotte vormt zich het Uber-ich (superego), ofwel het geweten. In deze fase maakt het kind zich de sociale normen van ouders en maatschappij eigen. Als het goed is wordt het normen- en waardenstelsel geïnternaliseerd, hetgeen zoiets wil zeggen als: ze worden tot iets vanzelfsprekends.
In de afgelopen decennia heeft de neurobiologische psychologie een heel andere manier van kijken naar het psychisch functioneren ontwikkeld. Gedrag wordt hierbij eerst en vooral beschouwd als een hersenfunctie. Aan primitieve emoties zoals boosheid kan uiting worden gegeven door bijvoorbeeld te gaan schreeuwen of slaan, maar het is ook mogelijk dat emoties worden onderdrukt. In deze benadering is het geweten niet veel meer of minder dan het al dan niet remmen van impulsen. Iemand die er bij het minste of geringste op los slaat heeft dan een gebrekkige gewetensfuncties. In de neurobiologie is dit vertaald in activiteit in bepaalde hersengebieden: emoties ontwikkelen zich in een relatief primitief deel van de hersenen, niet toevallig het emotionele brein genoemd. Mensen hebben echter ook nog een hersenschors, ook wel het cognitieve brein genoemd. Daarmee kunnen ze zichzelf in de meeste omstandigheden in bedwang houden, als het goed is tenminste. Als het niet lukt om emoties te beheersen is er vaak sprake van een stoornis. Zo is inmiddels bekend dat schade aan bepaalde delen van de hersenen, de frontaalkwabben, gepaard kan gaan met ongeremd, impulsief handelen, dat geen enkele rekening meer houdt met gangbare normen en waarden.
Het is zeer waarschijnlijk dat bij gebrek aan een goede opvoeding de vorming van een ‘gezonde’ psyche niet goed mogelijk is. Er ontstaat in feite onherstelbare schade aan bepaalde hersendelen. De stoornis die vrijwel exclusief in verband wordt gebracht met een tekort aan geweten is de psychopathie. De kenmerken daarvan zijn per definitie ook al vanaf de puberteit, of eerder, waarneembaar. En zoals meestal in het geval van persoonlijkheidsstoornissen (in het psychiatrische classificatiesysteem noemt men psychopathie ‘antisociale persoonlijkheidsstoornis’) is er niet veel doeltreffende behandeling beschikbaar.
Als mensen volwassen zijn geworden zonder een gezond geweten te ontwikkelen dan is dat meestal onomkeerbaar. Daarom tref je het ook veel onder gevangenen: zelfs als ze weten dat de wet iets verbiedt, lukt het vaak niet zich aan het verbod te houden. Uit de statistieken blijkt overigens dat straf bij dit soort mensen ook nauwelijks effect heeft: eenmaal weer op vrije voeten blijkt hun geweten er meestal niet op vooruit te zijn gegaan in de gevangenis. Dat de meeste psychopaten slachtoffer zijn van een ongelukkige jeugd maakt het extra wrang dat we ons er niet goed raad mee weten.
Gepubliceerd in het Algemeen Dagblad, 20 maart 2010
Lees meerWat een heftige reacties weer over die Ritalin… #ADHD is een uitvinding mensen, niet zoiets als een longontsteking of hartinfarct
– BB
Bram’s boeken hier te koop
-
Verslaafd aan geld
€15,00
-
Gevoelige zielen
€21,99
-
Oud zeer
€21,99
-
Gevoelsarm
€20,00
-
Leren doseren
€12,50
-
Loden Last
€15,00
-
Ultra
€17,99
-
Verademing herziene editie
€20,00
Reacties