Interview met Bram naar aanleiding van theatershow Geen Paniek.
‘Thuis hebben we een lichte allergie voor plekken die vijf sterren krijgen’
2015-10-03 Parool
Lees het interview op je gemak (opent in pdf).
Voor Tijdschrift Wacht interviewde Bram Sara Kroos.
Lees hier het hele tijdschrift Wacht met ondermeer het interview.
Bram-Bakker-interviewt-Sara-Kroos
Of lees het artikel op je gemak (opent een pdf)
Hij gunt het zijn vriend Rogi Wieg dat zijn lijden ten einde is, maar was het echt uitzichtloos? Bram Bakker maakt kanttekeningen bij euthanasie voor psychiatrische ziekten.
Op 15 juli overleed de dichter Rogi Wieg. In het nieuws daarover werd veelvuldig gemeld dat het overlijden het gevolg was van euthanasie. Daarmee werd Wieg waarschijnlijk de eerste publiek bekende persoon die overleed vanwege een door professionals vastgesteld ondraaglijk en onbehandelbaar psychisch lijden.
Hoewel: de neurologische klachten die volgens hemzelf mede waren veroorzaakt door jarenlang gebruik van zware pijnstillers en hoge doses kalmeringstabletten zullen zeker hebben meegewogen.
Zonder de oprechtheid en/of deskundigheid van de psychiater die dit oordeel velde te willen betwijfelen, moet ik toch mede namens een aantal familieleden en vrienden van Rogi Wieg een paar kanttekeningen kwijt. Vooral omdat deze casus mijn overtuiging bevestigt dat euthanasie vanwege psychisch lijden per definitie volgt op een (te) subjectief oordeel. Daarom zou euthanasie bij psychisch lijden geschrapt moeten worden uit ons wetboek.
Rogi Wieg was meer dan tien jaar geleden mijn patiënt, in een periode waarin hij een aantal serieuze zelfmoordpogingen had ondernomen. Dat hij ernstig leed was geen punt van discussie, maar in de periode van ons professionele contact vond hij een uitweg uit zijn impasse en hij hervatte het leven met enthousiasme en succes: zijn roman Kameraad scheermes (2003) werd zijn bestverkochte boek. Ook privé ging het goed: hij was een tijd zeer gelukkig met zijn toenmalige echtgenote Judith. We trokken in die periode samen door het land voor optredens, en ik was zelf misschien geen publicist geworden zonder de introductie van Wieg bij onze toenmalige uitgever.
Vanwege de vriendschappelijke betrekkingen die ontstonden droeg ik zijn behandeling over aan een collega. Vervolgens had ik vele jaren een intensief en prettig contact met Rogi, die ik beschouwde als een geestverwant. Het contact verminderde toen ik buiten de stad ging wonen, maar de gevoelens van sympathie bleven wederzijds onveranderd. Toen Rogi me begin dit jaar meldde dat hij om euthanasie had gevraagd, heb ik hem bezocht en heb zijn verhaal daarover aangehoord, als vriend. Ik kon me toen niet voorstellen dat zijn verzoek zou worden ingewilligd, omdat ik nog volop mogelijkheden zag om zijn impasse te doorbreken. Net als in de periode dat ik hem behandelde.
Ik was niet de enige die twijfelde of hij daadwerkelijk uitbehandeld was: ook een aantal van zijn oude vrienden en zijn enige zus hadden hun bedenkingen. Ons gevoel was dat hij, net als eerder, door dit dal heen zou moeten. Op de achtergrond speelde ook nog mee dat hij bijvoorbeeld het zeer recente overlijden van zijn moeder nog zou moeten verwerken.
Voor ons onverwacht werd het verzoek om euthanasie toch ingewilligd. Door diverse mensen werd nog getracht hem op andere gedachten te brengen, maar alle pogingen strandden. De vrienden die letterlijk op zijn stoep stonden op de avond dat hem het dodelijke middel werd toegediend werden tegengehouden door de politie. Volgens Nederlands recht.
Ik gun het Rogi dat zijn lijden ten einde is, maar was het echt uitzichtloos? Was hij ongeneeslijk ziek? Wie het weet, mag het zeggen. En er is niemand die dat met zekerheid kan, denk ik. Behalve God, als die bestaat…
In het streven de psychiatrie tot een volwaardig medisch specialisme te maken werd ook euthanasie voor psychiatrische ziekten op de agenda gezet. Ongetwijfeld met oprecht goede bedoelingen, maar men ging wel voorbij aan het feit dat een ernstige psychiatrische stoornis een fundamenteel andere ziekte is dan een willekeurige vorm van kanker met uitzaaiingen. Kanker is veel beter te objectiveren dan psychisch leed. Met zorgvuldig onderzoek kun je nauwkeurig vaststellen wat iemands levensverwachting is, en het is in de ogen van de meeste mensen, onder wie ook ik, een verworvenheid om dan onnodig lijden te kunnen beperken.
Lijden ten gevolge van een psychische stoornis is minstens zo erg, maar veel minder voorspelbaar in zijn beloop. Euthanasie voor psychisch lijden is net zoiets als de doodstraf: hoe vaak het ook gerechtvaardigd lijkt, soms zal je (achteraf) moeten toegeven dat je er naast hebt gezeten, en dat je onterecht en/of onnodig iemands leven hebt beëindigd.
Ook al werd de procedure precies gevolgd bij de euthanasie van Wieg, er zijn mensen niet gesproken en factoren niet benoemd die er wel degelijk toe deden. Dat het volgens de wet niet vereist was, verandert dat niet. Het veelgebruikte, maar karikaturale argument dat je ook niet wilt dat iemand voor de trein springt, staat hier los van. Voor sommige nabestaanden, mijzelf inbegrepen, was zelfmoord een beter te verteren einde van het leven van Rogi Wieg geweest. Zelf verkozen, en niet met goedkeuring en hulp van de psychiaters, die hem niet meer konden of wilden behandelen.
Enkele jaren geleden pleegde een andere ex-patiënt van mij zelfmoord, nadat haar verzoek om euthanasie door een deskundige was afgewezen. In haar omgeving was er niemand met bedenkingen tegen dit verzoek. Haar echtgenoot, familie en andere dierbaren zagen echt geen andere uitweg meer, toen de professionals haar in de steek lieten. Ze had alle onderzoeken en behandelingen die haar waren geadviseerd geprobeerd, maar niets had geholpen. Niemand zag nog enig perspectief, en de collega die het verzoek om euthanasie afwees, kwam ook niet met bruikbare suggesties. Hij vond slechts dat de diagnose onvoldoende duidelijk was. De ochtend na haar overlijden (ze slikte een dodelijke hoeveelheid antidepressiva) werd haar man aangehouden onder verdenking van hulp bij zelfdoding. Hij zat uren vast en bleef maandenlang formeel verdacht.
De ene patiënt is de andere niet, maar als je enerzijds politie nodig hebt om euthanasie te laten plaatsvinden, en anderzijds arresteer je iemand die zijn partner steunde in haar eenzame besluit het leven te verlaten, dan is het verschil toch wel heel groot. En als willekeur zo’n grote factor is, dan hoort euthanasie op basis van psychisch lijden niet thuis in ons wetboek. Het gaat hier niet om een juridisch probleem, maar om een donkere kant van het leven. En misschien hoort het wel bij dat leven, als een onvermijdelijk onderdeel daarvan. Psychisch lijden los je niet op met het doodvonnis van een professional. De verzoeken aan mijn adres om een dergelijke uitspraak te doen heb ik altijd naast me neergelegd, en dat zal ik blijven doen.
Lees het artikel in NRC (je moet abonnee zijn om het te kunnen lezen).
Bram in gesprek met Edith Schippers voor HP de Tijd.
Artikel geschreven door Bram
Edith Schippers, minister van Volksgezondheid, Welzijn & Sport, vindt dat de zorgstaat Nederland harde, maar noodzakelijke bezuinigingen heeft doorgevoerd. Psychiater Bram Bakker, een man uit het veld, voelt haar aan de tand over hoe het nu verder moet.
‘Wij willen de competitie van de markt en de solidariteit van de overheid.’
Het duurde maanden voor het licht op groen ging, en onze aanvraag voor een interview met de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport werd gehonoreerd. Van tevoren moesten de gespreksonderwerpen worden voorgelegd, maar discussie over welke geoorloofd zouden zijn bleef gelukkig uit. Het gesprek werd midden in augustus gepland, op een moment dat politiek Den Haag nog massaal met vakantie is.
Lees het hele artikel bij HP de Tijd.
Voor het tijdschrift Wacht interviewde Bram Marion Pauw
Bram-Bakker-interviewt-Marion-Pauw
Lees het gehele tijdschrift met o.a. het interview.
Of lees hier alleen het interview op je gemak (een pdf).
Schrijver Henk van Straten reist elke week een stukje op met een min of meer bekende Nederlander. Vandaag: Bram Bakker.
Den Haag Centraal. Bram Bakker zwaait naar me vanuit een zwarte Volvo V60. Paarse polo, Ray-Ban, kortgeknipt krulhaar doorspekt met grijs. Als ik het portier opentrek, schuift Bram een klein hondje opzij. Het beestje, Bulletje genaamd, zit daarna kalm op de vloer tussen mijn voeten. ‘Hij gaat overal mee naartoe’, zegt Bram. ‘Patiënten zijn gek op ‘m. Sommige gaan zelfs met hem wandelen.’
We rijden de stad uit, onderweg naar Zandvoort, waar Bakker een cursus Running Therapy zal geven aan fysiotherapeuten, artsen, et cetera. Zij kunnen de therapie dan toepassen in hun eigen vakgebied. Psychologie meets lichaamsbeweging. Want: ‘Als je rent kun je niet piekeren. Het effect van sport en beweging op onze gemoedstoestand wordt hopeloos onderschat. We slikken wel allerlei pillen, maar we bewegen niet.’
Een schitterende donderdag. Vroege middag. De strakblauwe lucht is als een reusachtige pijl die naar de kust wijst. Die richting in rijden, voelt juist. We nemen de kleine wegen, passeren groen en gras en ven, de enorme villa’s in Katwijk.
In Den Haag bezocht Bram een patiënte met een angststoornis zo hevig dat ze haar huis niet meer uit durfde. ‘Ze heeft last van wat huisartsen ‘vage klachten’ noemen.’ En met vage klachten word je dus doorverwezen naar psychologen als Bram Bakker. Laatst vertelde een kno-arts hem over een patiënt die ineens last had van oorsuizen. Die eiste bijna dat de arts zijn oren zou verwijderen. De arts onderzocht de patiënt zo goed als hij kon, maar hij vertrouwde Bram toe: ‘Was eigenlijk iemand voor jou.’
Want ja, we zijn toch wel een beetje aan het ontsporen, met z’n allen. Bram:
‘We doen idiote dingen. We nemen geen rust. We kunnen niet terugschakelen.’
Hij lacht: ‘Laatst was er weer zo’n onderzoek dat stelde dat Nederland in de toptien van gelukkigste landen staat. Dan denk ik: het aantal zelfmoorden neemt toe, er gaan steeds meer mensen aan de ritalin, een miljoen mensen is aan de anti-depressiva, steeds meer mensen krijgen een burn-out.’ Hij vertelt en wrijft over zijn arm. Een groot sporthorloge om zijn pols. Hij is een ontspannen chauffeur; de Volvo heeft camera’s aan alle zijden en lijkt haast zichzelf te besturen. ‘Er is iets gaande’, licht hij toe. ‘Mensen beginnen in te zien dat het zo niet langer gaat.’
Bram laat even het stuur los. Wat hij wil demonstreren, is dat de auto hem waarschuwt wanneer hij over de witte streep dreigt te rijden. Maar dat gebeurt niet. Een beetje teleurgesteld: ‘Op deze weg doet hij het niet.’ Het is maar goed, dan, dat hij zelf ook nog een beetje oplet.
Zijn telefoon gaat. De radio. Een redacteur van de EO. Of hij ’s nachts tussen drie en vijf de vragen van luisteraars wil beantwoorden. Nee, liever niet. De redacteur zegt dat hij het begrijpt, maar klinkt enigszins verbolgen.
Ze weten hem steeds vaker te vinden, Bram Bakker. Er is iets gaande. We zijn op zoek. We voelen ons verloren. We hebben stress. En als pillen het antwoord niet zijn, wat dan wél? Rust en lichaamsbeweging? Het klinkt zo simpel; we kunnen het haast niet geloven.
Om ons heen blaakt het groen. De zon zegt: Nog iets verder, nog iets verder. Daar! De zee! De wind! De rust! ‘Ik heb mezelf restricties opgelegd’, vertelt Bakker. ‘Ik gebruik vaak de vliegtuigmodus van mijn telefoon. Op zondag gebruik ik internet helemaal niet.’ Ook grote bedrijven begrijpen dit steeds beter. Personeel van BMW kan na werktijd niet meer mailen. Hun account wordt tijdelijk geblokkeerd. Op die manier gaan er minder medewerkers de ziektewet in.
We rijden Zandvoort in. Mooie streek, iets minder mooie badplaats. Bram veert op. ‘Hoor je?’ En ja, ik hoor het: een pieptoon. De auto waarschuwt voor de witte streep. Dit keer wel.
Bij het station stap ik uit. De zee krijg ik niet te zien. Ik had een uurtje later naar huis kunnen gaan. Even op het strand kunnen lopen. Maar ik doe het niet. Ik heb het te druk. Ik heb dingen te doen. Ik moet door.
Lees het hele magazine, waaronder het interview.
Bram-Bakker-interviewt-Esther-Verhoef
Lees het artikel op je gemak (opent in pdf)
Lees hier tijdschrift waaronder het interview.
Bram-Bakker-interviewt-Renée-van-Wegberg
Lees het interview op je gemak (opent in pdf).
Godsdienstwaanzin: Religie en psychose zijn soms nauw verwant.
De psychologen en psychiaters waren weer schaars vertegenwoordigd in de media rond de gruwelijke gebeurtenissen in Parijs. Terrorisme-experts en moslimkenners domineerden in het duidingencircuit. Jammer, want enige uitleg over de ziekelijke geestesgesteldheid van de daders was best op zijn plaats geweest.
Laat één ding vooraf expliciet duidelijk zijn: mijn stelling dat mensen die dergelijke terreurdaden begaan aan een stoornis lijden betekent niet dat ze geen verantwoordelijkheid voor hun handelen dragen. Het is ook niet zo dat ze wilsonbekwaam waren of naar een tbs-kliniek hadden gemoeten, indien ze het hadden overleefd. Een alcoholist die iemand dood rijdt lijdt aan de ziekte verslaving, maar moet toch weten dat je niet mag rijden als je dronken bent.
Het gaat me om de gestoorde opvattingen die aan de aanslagen ten grondslag liggen. Die hebben niets te maken met een specifiek geloof, hoezeer daar door allerlei mensen ook op gewezen wordt. De kwaal heet godsdienstwaanzin, en is van alle tijden. Ook onder Christenen komt het voor. Veel mensen met aanleg om in een psychose te belanden hebben religieus getinte waandenkbeelden op het moment dat ze in de war zijn. Daarmee beweer ik niet dat de drie Franse daders vanuit een psychose hebben gehandeld, voor alle duidelijkheid. Maar religie en psychose zijn soms nauw verwant.
Er zijn opvallende overeenkomstige eigenschappen bij de radicaliserende jongeren: ze zijn beïnvloedbaar en kwetsbaar op het moment dat ze worden gerekruteerd voor de revolutie. Ze zijn boos en gekwetst over misstanden die in hun ogen plaatsvinden. En er zijn slimme en invloedrijke mannen die daar gebruik van maken. Dat heeft allemaal helemaal niets te maken met moslim zijn. Er zijn echt veel meer moslims die op grond van de gebeurtenissen in Frankrijk dat geloof hun rug toekeren dan er nieuwe terroristen bijkomen.
Dit gestoorde gedrag is nog altijd voorbehouden aan een heel klein clubje extremisten. Vergelijkbaar met sektes die vanuit een heel andere religieuze overtuiging dood en verderf hebben gezaaid in het verleden.
Zoals bijvoorbeeld de Branch Davidians, die in de VS gruwelijk ten onder gingen onder leiding van David Koresh, een religieuze fanaat. Het is een keus om geweld te bestrijden met geweld. Dat men aanslagen probeert te voorkomen is prima, maar laten we niet vergeten dat de jongeren die men probeert te werven om gewelddaden te plegen ook heel goed hulp kunnen gebruiken.
Ik herinner me een meisje dat dertig jaar geleden werd gestrikt door de Moon-sekte. De manier waarop dat ging vertoonde veel overeenkomsten met wat nu gebeurt met de moslimjongeren. Het is allemaal niet nieuw, enkel de sterke koppeling aan een specifiek geloof die nu plaatsvindt is dat. En daar heeft niemand wat aan, omdat het iets van alle tijden betreft. Wel verontrustend, en het verdient alle aandacht, maar een meer psychologische benadering van de problematiek zou echt tot ander beleid leiden, en ook tot andere uitkomsten.
Als we ons niet realiseren dat de daders van dit soort aanslagen ook nog slachtoffer zijn van een verderfelijke ronselcultuur, lossen we het echt nooit op.
Lees de column (en de reacties) op Joop.
Over de graaiers: Wij zijn nu bijna allemaal dissidenten.
Als iets me bij is gebleven uit het nieuws van 2014 dan zijn het wel de graaiberichten. Overal en nergens viel te lezen hoe bestuurders wanprestaties leverden in ruil voor salarissen waar die van gewone medewerkers bij in het niet vallen.
De Vestia-baas Erik Staal bijvoorbeeld, die bij de rechter zijn gelijk ging halen over een absurde vertrekregeling, maar die niet begreep dat zijn gedrag amoreel en onethisch is. Ook al heb je het recht aan je kant, je kunt toch laten zien dat je het hebt begrepen en een flink bedrag terugstorten?
Of de Maserati-ambtenaar (waarom werd dat geen woord van het jaar?), die voor de parlementaire enquêtecommissie bouwfraude nog steeds niet in staat was te erkennen dat het niet deugde wat hij had gedaan.
Disfunctionerende bestuurders van uiteenlopende zorginstellingen en ziekenhuizen, die veel meer verdienden dan de Balkenende-norm, en bij hun vertrek vanwege disfunctioneren ook nog eens tonnen meeroofden.
Zorgverzekeraars, met veel te veel verdienende bestuurders, die zeggen dat ze de kosten van de zorg willen beteugelen, maar ondertussen met elkaar meer dan een miljard in een jaar verdienen, en astronomische bedragen spenderen aan reclame om nieuwe klanten te winnen. Platte handel, waar geen enkel idealisme bij zit.
Maar ook de leiding van dagblad Trouw, die denkt dat ze gewoon kan blijven zitten, nadat uitkomt dat hun ster-redacteur tientallen verhalen uit zijn duim heeft gezogen, terwijl de leiding beweerde dat ze zijn anonieme bronnen wel kende. Als je ruim betaald wordt om verantwoordelijkheid te dragen moet je je positie ter beschikking stellen op het moment dat blijkt dat je hebt gefaald in die taak, lijkt me. Anders ben je toch ook een graaier?
Er wordt in de gegoede kringen vaak neergekeken op de onderbuikgevoelens van de samenleving. Men vindt het maar primitief en zo. Dat misstanden, zoals hierboven opgesomd, het voer zijn voor scepsis en achterdocht ten opzichte van politici en bestuurders weigert men zich te realiseren. Dat de populariteit van politici als Wilders ook te maken heeft met wangedrag van de heersende macht wil men niet begrijpen, lijkt het.
Maar als je op de werkvloer actief bent, zoals ikzelf bijvoorbeeld in de zorg, dan word je echt gillend gek van de onzinnige praktijken waar je mee wordt opgezadeld. Allerlei maatregelen worden ons door de strot geduwd, omdat de zorg te duur is, en dit gaat helpen dat te stoppen. Althans: dat beweert men. En ondertussen zien we dat er nog steeds mensen hun zakken lopen te vullen, en daar gewoon mee weg komen ook nog, op het moment dat het publiekelijk bekend wordt. Als er op de beleidsbepalende posities in dit land zo ongegeneerd aan zelfverrijking wordt gedaan, dan mag je toch niet verwachten dat burgers vertrouwen hebben in de politiek? Dan begrijpen die mensen toch gewoon dat het niet deugt?
Een senator met kanker die op grond van eigen ervaringen tegen het afschaffen van de vrije artsenkeuze stemt, wordt weggezet als dissident. Maar ondertussen zijn bijna alle gewone Nederlanders dissident, omdat ze niet instemmen met de schaamteloosheid van de machthebbers. Zolang die ziekte niet wordt behandeld staat ons land nog een hoop ellende te wachten. Gelukkig Nieuwjaar…
Lees de column (en reacties) op Joop.
Wie komt er op voor de vrije artsenkeuze van psychiatrische patiënten? Zelf kunnen ze de bres niet op.
Vandaag gaat ook de Eerste Kamer waarschijnlijk akkoord met het schrappen van de vrije artsenkeuze, het zogenaamde artikel 13. Daarmee komt er vanaf 1 januari 2016 een einde aan de mogelijkheid om te kiezen voor een behandelaar die geen contract heeft met jouw zorgverzekeraar. Welke gevolgen heeft dit voor psychiatrische patiënten, die juist behoefte hebben aan specifieke, kleine instellingen?
Nu vindt vergoeding van ziektekosten nog achteraf plaats, op basis van restitutie. De behandelaar of zorginstelling financiert dus zelf het behandeltraject voor en krijgt gemiddeld zo’n 75% vergoed van het officiële tarief dat is vastgesteld voor de betreffende behandeling. Nog een jaar, en dan hoeven zorgverzekeraars ook dat niet meer te doen. Enige oplossing als je wel keuzevrijheid wilt houden is dan nog een duurdere restitutiepolis nemen, die je wel moet kunnen betalen natuurlijk.
Onwetend van deze ingrijpende verandering kiezen deze weken weer heel veel Nederlanders voor de goedkoopste polis die ze kunnen vinden, door de verzekeraars gemanipuleerd in de richting die de meeste winst oplevert. De mensen die het meest gaan lijden onder deze veranderingen zijn de mensen met psychische stoornissen, toch al een groep die vaak extra hard getroffen wordt door bezuinigingen.
Ook al is er een berg aan wetenschappelijk onderzoek dat behandeling van psychiatrische stoornissen economisch rendabel is, de beleidsmakers lijken er alles aan te doen om de toegankelijkheid van de GGZ te verminderen. De enige reden daarvoor is dat er in het verleden veel te gemakkelijk veel te veel werd uitgegeven, onder meer aan zeer vage en soms zelfs dubieuze interventies. Maar dat betekent niet dat de huidige maatregelen daarmee ook de goede zijn. Integendeel: met een objectief aantoonbaar werkzame interventie krijg je echt nog geen zorgcontract, these days. Met name kleine en gespecialiseerde instellingen in de GGZ worden over het hoofd gezien als contractpartij, en de grote GGZ-instellingen die vooral eenheidsworst serveren verdelen de gelden. Marktwerking, zo vurig bepleit door de minister, verdwijnt in hoog tempo uit beeld, met als belangrijkste slachtoffer de mensen met psychische klachten, die nauwelijks invloed hebben op de ontwikkelingen.
Mensen met psychische klachten hebben baat bij kleine instellingen, met persoonlijke aandacht voor hun klanten en specifieke expertise op bepaalde klachten. Behandeling van een verslaafde jongeman met achtervolgingswanen is echt heel iets anders dan het helpen van een vrouw met een eetstoornis, die in het verleden ernstig seksueel misbruikt is. De enige overeenkomst tussen deze beide probleemgevallen is dat ze weinig assertief zijn in het maatschappelijk debat en dat ze door hun psychische problemen ook niet goed in staat zijn hun eigen belangen te verdedigen.
Ze moeten het dus hebben van mensen die bij hen betrokken zijn: vrienden, familieleden, maar ook zorgprofessionals, en als het goed is politici en zorgverzekeraars. Maar het is niet goed, want we horen veel te weinig protest. Alleen al daarom ga ik in een theater staan met een ex-patiënte met een angststoornis. Commentaar van een schouwburgdirecteur: “Ik weet niet of dat wel ethisch is.” Zo verandert er dus niks en gaat de kaalslag verder. Soms zou je willen dat de hippietijd nog voor ons lag, toen men streed voor menswaardige behandeling van psychisch leed. Those were the days…
Lees de column (en reacties) op Joop.
Gevoelige zielen
€21,99
Oud zeer
€21,99
Gevoelsarm
€20,00
Leren doseren
€12,50
Loden Last
€15,00
Ultra
€17,99
Verademing herziene editie
€20,00
De dokter als patiënt
€15,00
Reacties