Hoe langer wordt gewacht met behandelen van een depressie, hoe ongunstiger de uitkomsten vaak zijn. Práát er dus vooral over, stellen hoogleraren en psychiaters in deze opiniebijdrage.
auteurs zijn: Robert Schoevers (hoogleraar psychiatrie), Esther van Fenema (psychiater),Bram Bakker (psychiater), Nathalie Kelderman (directeur Depressie Vereniging) en Ronald Gorter (directeur Fonds Psychische Gezondheid).
Lex Vendrig stelt dat aandacht vragen voor depressie middels een publiekscampagne het risico vergroot op een toename van depressieve klachten (Opinie & Debat, 28 september). Inderdaad, het medicaliseren van veelvoorkomende psychische klachten is ongewenst. De ziekterol zou mensen minder weerbaar kunnen maken, waardoor ze minder geneigd zijn om problemen zelf op te lossen. Bovendien kan het leiden tot een toename van hulpverlening zonder dat daar duidelijke baten tegenover staan.
Maar het doel van de campagne is om kennis en bewustzijn te vergroten, zodat mensen leren wanneer er wél maar ook wanneer er geen sprake is van een depressie en wat mensen er zelf aan kunnen doen. Dat leidt tot afname van het taboe, waardoor mensen die getroffen worden door een depressie er gemakkelijker over kunnen spreken met hun omgeving, sneller de juiste zorg krijgen en hopelijk beter blijven functioneren. Negeren van problemen die wel degelijk bestaan maakt nog niet dat ze verdwijnen, dat is volkspsychologie of misschien zelfs een primitieve vorm van psychologische afweer.
De getallen liegen er niet om: 5,2 procent van de Nederlanders het afgelopen jaar voldeed aan de criteria voor een depressie en de ziekte treft ooit in hun leven bijna 20 procent van de volwassenen. Vooral bij jongeren duurt het nog steeds lang voordat ze erover praten en de diagnose wordt gesteld. Hoe langer wordt gewacht met behandelen hoe ongunstiger de uitkomsten vaak zijn: persoonlijke leed en maatschappelijke kosten door arbeidsuitval.
Velen zien anno 2016 depressie nog steeds als een karakterzwakte en krijgen mensen het goedbedoelde maar vaak weinig behulpzame advies om het glas als halfvol in plaats van halfleeg te beschouwen.
Vrijwel nooit zie je grootschalige initiatieven waarbij aandacht voor psychische ziekten centraal staat, terwijl dat echt dringend gewenst is
Deze maand is het al weer een jaar geleden dat Joost Zwagerman overleed. Zouden er nog veel mensen zijn die regelmatig aan hem denken? Ik hoop het, want het was een bijzondere en getalenteerde man, en ook nog eens een vriendelijk mens. Zijn niet geringe levenslust legde het op een kwade dag in september 2015 af tegen een zware depressie, de uitkomst is algemeen bekend.
cc-afbeelding: Mary Lock
Dat zelfdoding de uiterste consequentie kan zijn van een depressie weten inmiddels veel mensen wel, maar dat veel depressieve mensen (gelukkig) nooit zullen besluiten om een einde aan hun leven te maken is al minder bekend. En dat depressie geen karakterzwakte is, en dat veel mensen die er aan lijden ook heel getalenteerd zijn, dat weten ook te weinig mensen. En dat het een ziekte is die in toenemende mate jongeren en jonge vrouwen treft is ook volstrekt onvoldoende bekend.
Om iets meer te doen dan de zoveelste beroemdheid die door zelfdoding om het leven komt te herdenken, besloten mijn collega Esther van Fenema, patiënt advocaat Mariëlle Horsting en ik om een Depressiegala te organiseren. Dat kreeg in januari jl. veel aandacht, en minister Edith Schippers, die het gala opende, kondigde een publiekscampagne aan, waarbij wij haar zouden moeten/mogen adviseren. Inmiddels hebben we een professionele organisatie opgetuigd, de Mental Health Foundation, en vanaf heden is de campagne er.
Nog voor de lancering is de Hollandse commentaarziekte al weer uitgebroken. Depressie is te beperkt, de aandacht die er nu al voor is zou voldoende moeten zijn, de ego’s van de initiatiefnemers zijn te groot, enzovoort. Vooral dat van die ego’s is natuurlijk terecht opgemerkt, maar aan de andere kant: is het nu echt geen onderbelicht probleem, die jonge mensen die zich geen raad weten met hun sombere gevoelens, die in stilte lijden, zonder zich te beseffen dat een depressie een behandelbare ziekte is?
Iedere week wordt er bij mij thuis aangebeld door een collectant van de Nierstichting, het KWF of de dierenambulance. Nooit door iemand die geld wil om psychische stoornissen beter te onderzoeken en/of behandelen.
Vrijwel nooit zie je grootschalige initiatieven waarbij aandacht voor psychische ziekten centraal staat. Terwijl dat echt dringend gewenst is als je naar de aantallen mensen kijkt die er door getroffen worden. Niets doen is op een gegeven moment domweg geen optie meer. Dat het geld voor de jeugdpsychiatrie in veel gemeenten op is, is geen reden om geen oog te hebben voor jongeren met psychische klachten. Of wel dan?
De publiekscampagne gaat jaren lopen, wat u de komende weken voorbij ziet komen is nog maar een begin. We hopen de kennis te vergroten en het gesprek over psychische ziekten te vergemakkelijken. Klinkt simpeler dan het is, en kan naar uw smaak ongetwijfeld beter dan wat u te zien krijgt. Maar niet eens een poging wagen zou erger zijn, dan ga je stilzwijgend akkoord met de opmars van een nieuwe volksziekte, die vooral jonge mensen treft…
Ik weet zeker dat niet alleen Joost Zwagerman, maar ook alle andere mensen die niet wisten hoe ze verder moesten leven dit initiatief zouden hebben ondersteund. Sta op tegen depressie, praat er over!
Bram wordt geïnterviewd over stoppen met roken in het RTL nieuws Weekend Magazine (in samenwerking met Stoptober).
Een enkeling lukt het van de ene op de andere dag. Cold turkey. Zonder hulpmiddelen. Maar voor de meesten is stoppen met roken een ware lijdensweg. Met afkickverschijnselen, momenten van zwakte en terugvallen. Waarom is stoppen met roken zo moeilijk?
Had wielrenster Anna van der Breggen moeten stoppen om te kijken hoe het met haar gevallen landgenote Annemiek van Vleuten ging in die Olympische wegwedstrijd?
Aan het einde van deze Olympische Spelen kunnen we opnieuw vaststellen dat de meeste mensen weinig begrijpen van topsport. De reacties op het ‘falen’ van ‘onze’ favorieten zijn heel begrijpelijk hoor, maar getuigen van weinig inzicht in de essentie van topsport: ten koste van alles willen winnen. Met als enige vraag voor de beoefenaars en hun coaches en begeleiders: ook als je daarvoor vals moet spelen (doping, tegenstanders moedwillig beschadigen) of zijn er nog een paar grenzen?
Dat Dafne Schippers boos is, omdat ze tweede is geworden op de 200 meter, is geheel in lijn met de vereiste mentaliteit als je een topsporter wilt zijn. Als winnen het doel is, heb je gefaald als je tweede bent. Ook als dat op zichzelf nog steeds een goede prestatie is. Als je er niet verschrikkelijk van baalt ga je in 2020 echt geen goud winnen namelijk.
Had wielrenster Anna van der Breggen moeten stoppen om te kijken hoe het met haar gevallen landgenote Annemiek van Vleuten ging in die Olympische wegwedstrijd? Nee natuurlijk, eerst goud winnen. Al was ze dood neegevallen, dat hoor je dan wel na de finish. Zolang de jury de wedstrijd niet staakt, stap je desnoods over de lijken heen, en ga je door. Denk nog even aan Chris Froome, die zonder fiets tegen de Ventoux oprent: zo moet het!
Misschien niet zo leuk, die topsport, als je er eens goed over nadenkt, maar zo steekt het wel in elkaar.
De Nederlandse hockeydames die ‘slechts’ zilver winnen? Niets zielig, niet hard genoeg getraind op die shoot-outs. En de Engelse keepster wel, dus zeggen dat het een loterij is slaat nergens op. Gefaald dames, sorry! Topsporters moeten alle onderdelen van hun sport trainen, en vooral de zwakste. Het zwakke punt is bij veel sporters trouwens nog steeds de psychologische weerbaarheid. Dat heeft Yuri van Gelder nog eens goed gedemonstreerd daar in Rio. Dus daar moet in worden geïnvesteerd, voor 2020.
De ultieme topsporter is voor mij nog altijd Lance Armstrong. Kijk de fascinerende documentaire ‘Stop at nothing’ maar eens, waarin je ziet hoe de man ten koste van alles wilde winnen. Dat je dan niet meer zo aardig bent als mens, een understatement in het geval van Lance, is vanuit topsportperspectief niet relevant. Dat de echte toppers relatief vaak ernstig beschadigd zijn in hun jeugd is dan ook geen toeval: met bovengemiddelde overlevingsinstincten en van jongs af aan de noodzaak deze te ontwikkelen ben je in de topsport een potentiële winnaar. Een beetje lichamelijk talent is ook al lang niet meer doorslaggevend, daarvoor is het niveau inmiddels veel te hoog.
Wat resteert is de vraag of het eigenlijk nog wel leuk is, zo’n circus in Rio. Het is entertainment, dat zeker. En enorme commercie, dat nog veel meer. De grote sponsors zijn niet toevallig bedrijven die producten verkopen die weinig van doen hebben met sport. Sport is gezond voor lichaam en geest, topsport zeker niet. Ik heb met plezier gekeken trouwens. Maar ik ga in de bioscoop ook graag naar actiefilms.
Door patiënten aan te moedigen ieder gesprek met hun arts op te nemen ontstaat er een cultuur die we met elkaar niet moeten willen
cc-foto: Miki Yoshihito
De meerderheid van de Nederlandse artsen voelt er niets voor dat het normaal wordt dat gesprekken met hun patiënten worden opgenomen. Dat was de uitkomst van een enquête die werd gehouden na een voorstel van minister Schippers in deze richting.
Weinig verbazingwekkend lijkt me, in een tijd waarin het aanklagen van mensen schering en inslag dreigt te worden. Advocaten worden steeds vaker al ingeschakeld voordat er een poging is gewaagd om een verschil van inzicht of opvatting op een gewone manier uit te praten.
Dokters die afwijken van een richtlijn krijgen bij het medisch tuchtcollege zonder uitzondering een tik op de vingers, dus de angst zit er bij de beroepsgroep ondertussen wel in.
Het is nog altijd regel dat artsen hun patiënten zo goed mogelijk proberen te helpen, en dat kwade bedoelingen slechts bij zeer hoge uitzondering bewezen kunnen worden. Maar veel boze, gefrustreerde en onbehandelbaar zieke mensen willen zich graag afreageren, en wie leent zich daar beter voor dan de dokter die niet heeft bewerkstelligd waar men naar verlangde?
Ik heb dikwijls meegemaakt dat patiënten me ophemelden vanwege allerhande niet aanwezige kwaliteiten, om vervolgens te veranderen in zeer toornige en uiterst ontevreden klanten op het moment dat duidelijk werd dat ook ik niet kan toveren.
Natuurlijk: er zijn situaties waarin het behulpzaam kan zijn om iets op te nemen. Bij sommige vormen van psychotherapie maakt men er zelfs graag gebruik van. Als een bepaalde belangrijke uitleg vergeten dreigt te worden is een geluidsopname een uitkomst. Maar steeds heb je het dan over situaties waarin dokter en patiënt bespreken of iets opgenomen wordt, alvorens het daadwerkelijk te doen. En op deze manier is er ook weinig op tegen.
Het echte probleem is dat de relatie tussen dokter en patiënt wezenlijk verandert als alles wordt opgenomen. Een relatie die van oudsher was gebaseerd op vertrouwen, wordt dan geleidelijk een contact waarin doorlopende waakzaamheid is geboden. De angst om iets fout te doen draagt weinig bij aan de kwaliteiten van dokters. Sterker nog: hoe angstiger ze worden, hoe groter de kans op een fout.
“Dokters zijn net gewone mensen: als je ze vertrouwen schenkt gaan ze beter presteren.”
Door patiënten aan te moedigen ieder gesprek met hun arts op te nemen ontstaat er een cultuur die we met elkaar niet moeten willen. De angst zal toenemen, en het aantal fouten in behandelcontacten zal niet afnemen. Eerder het tegenovergestelde.
De patiëntenorganisatie wist al te melden dat de kans op misbruik van opnamen heel klein is. Met andere woorden: dokters moeten niet zo achterdochtig zijn. De praktijk is dat artsen meer dan ooit onder vuur genomen worden. Waar ze in het verleden vaak (en onterecht) onaantastbaar waren, zijn ze nu steeds vaker een beroepsgroep in de vuurlinie. De volksgezondheid is daardoor niet verbeterd, helaas.
Het leven van de topsporter wordt sterk geromantiseerd: roem, rijkdom, aanbidders. De realiteit is anders.
De meesten van hen gehoorzamen blind aan de extreme eisen die aan hen gesteld worden. Het gevolg: psychische aandoeningen, persoonlijkheidsstoornissen en gokverslaving.
Mensen met angstklachten kunnen elkaar ontmoeten voorafgaand aan de voorstelling Geen Paniek, die dinsdag is te zien in het Amsterdamse DeLaMar Theater.
In de Glazenfoyer vindt een uur voordat de voorstelling begint een speeddate plaats met lotgenoten. Ook familieleden of vrienden van mensen met een angststoornis kunnen aanschuiven.
Over de lobby voor een levensbeëindigende pil bij psychisch lijden en de tegenargumenten daarvoor.
De aanduiding is een beetje suggestief, maar de initiatieven die hier achter schuil gaan beslist niet: er is een stevige lobby in Nederland die nastreeft dat mensen die niet verder willen leven met een pil op recept de daad bij het woord kunnen voegen. Moeten ze wel voldoen aan allerlei strenge criteria natuurlijk, maar dan moet het in principe mogelijk zijn.
Als je de lieden die deze campagne voeren vraagt of ze voor de doodstraf zijn, zal een grote meerderheid vermoedelijk ontkennend antwoorden. Inhumaan, en vergelijkbare termen zullen in de argumentatie opduiken. Dat je zelf een einde aan je leven zou moeten maken als je echt niet verder wilt vindt men ook inhumaan. Men klopt zich in deze kringen op de borst vanwege de grote mate van menslievendheid die men zichzelf toedicht. En progressief zijn we natuurlijk ook heel erg. Alleen nog even een protocol in elkaar timmeren en dan kunnen we nog tevredener over onszelf zijn dan we al waren.
Ik ben tegen euthanasie bij niet objectiveerbaar uitzichtloos lijden. Als ik kanker met uitzaaiingen krijg die niet behandelbaar is wil ook ik een spuitje, maar niet in geval van een toestand die niet objectiveerbaar is. Waarbij de persoonlijke smaak van degene die het mag/moet beoordelen een onacceptabel grote rol speelt. En de gemoedstoestand van degene die om verlossing uit het lijden smeekt eveneens aan onverwachte en grote veranderingen onderhevig kan zijn.
Waarom ik geen euthanasie bij psychisch lijden wil verstrekken aan de hand van een protocol is vanwege dezelfde reden waarom ik tegen de doodstraf ben: je weet het nooit helemaal zeker, en het vonnis is wel onherroepelijk. Er worden mensen ter dood gebracht, waarbij in een aantal gevallen gerede twijfel mag worden vermoed. Een vroegere vriend kreeg euthanasie vanwege ondraaglijk psychisch lijden, maar de tegenargumenten die er feitelijk bestonden werden niet meegewogen door de psychiater die zijn verzoek honoreerde. Hoefde ook niet volgens de richtlijn, deze dokter deed slechts haar werk. Hij is dood nu, onomkeerbaar.
Waarom is in de Nederlandse geneeskunde in het algemeen, en de psychiatrie in het bijzonder, alles geoorloofd als het maar volgens een richtlijn is geschied? Iedere dokter benadrukt tegen zijn of haar patiënten altijd dat de gemiddelde patiënt niet bestaat, maar de behandelingen die er worden geboden zijn hooguit gemiddeld. Persoonlijke smaak mag er niet toe doen, maar dat iedere richtlijn ook ruimte voor eigen interpretatie biedt vergeten we voor het gemak.
Waarom is het niet mogelijk om toe te geven dat sommige problemen in de gezondheidszorg onoplosbaar zijn? Dat een protocol een objectiviteit suggereert die niet hard gemaakt kan worden. Waarom mag een individuele arts in individuele gevallen geen eigen standpunt inbrengen? Er zijn toch meer dan genoeg manieren om het handelen van dokters kritisch te volgen? Ik heb geheel passief wel eens ingestemd met de zelfdoding van een patiënte, die was afgewezen voor euthanasie. Moet je mee oppassen als dokter, want voor je het weet slepen ze je voor de tuchtrechter. Maar mijn geweten is schoon, het probleem was hier domweg te complex voor een standaard benadering. Daar moeten we niet voor wegduiken middels een richtlijn, dat moeten we open en eerlijk delen met onze patiënten.
Reacties