Schaamte is een van de meest onderschatte emoties. We doen het meestal in stilte, het is niet hip om spontaan met wildvreemden te delen hoe je soms (of vaak) over jezelf denkt.

Ik zou wel eens willen weten of iedereen zich wel eens schaamt. Zelf ben ik er best goed in, dus je fantaseert dan al snel dat alle mensen om je heen dat ook wel een beetje zullen hebben: het gevoel dat je beter in het niets kunt oplossen, dat jouw aanwezigheid volstrekt overbodig is en dat iedereen opgelucht ademhaalt als je ongemerkt verdwijnt.

Soms twijfel ik wel, dan zie ik in de krant of op tv iemand voorbij komen die volstrekt schaamteloos lijkt. Maar ik vertrouw er toch maar op dat zelfs disfunctionerende politici en bestuurders zich ook wel eens schamen (thuis, in stilte).

In de gesprekken die ik heb wordt regelmatig gehuild om de schaamtegevoelens die iemand kwellen. Lieve mensen spreek ik, die goed functioneren, maar die van binnen verteerd worden door een gevoel dat ze dom zijn, of lui, of lelijk. En cognitieve therapie helpt dan niet: ook al weet je dat het feitelijk onjuist is, het schaamtegevoel sijpelt door alles heen, het is een vorm van lekkage die niet te stoppen is. Zelfs als je de oorzaak weet…

Zonder uitzondering (mijn ervaring tot nu toe) voert het terug naar de kindertijd, dat schaamtegevoel. Vaak werd het, al dan niet bewust, aangebracht door een ouder die de eigen emotionele huishouding niet op orde had. Maar ook dat inzicht leidt niet vanzelf tot minder schaamte. Boos worden op je ouder(s) helpt trouwens ook niet, ook zij kennen schaamte.

“We vermijden ongemakkelijke emoties graag. We hebben het er liever niet over. Maar: met de vermijding houd je een emotie vaak wel in stand.”

En van het harde oordeel over onszelf wordt niemand wijzer, vooral wij zelf niet.

Komende week start ik met een gespreksgroep. Het belangrijkste doel is wat mij betreft dat iedereen het aandurft om al zijn/haar ongemakkelijke gevoelens te delen, in een warme, veilige omgeving.

Ik ga dapper meedoen. ‘Schaamtegevoel? Ja hoor, iedere dag, veel te veel…’

‘Schuldgevoel? Altijd, per definitie.’

Maar: we gaan ook lachen. Waarom? Omdat werkelijk alle emoties er mogen zijn.