In mijn vroegere liefdesrelaties heb ik vaak gedreigd er mee op te houden. ‘Als jij…’ enzovoort, riep ik dan vol emotie.

In vriendschapsrelaties kon ik me iets beter beheersen, maar ook daarin ben ik wel eens dreigend uit de hoek gekomen als een vriend(in) me te veel raakte. In de tijd dat dit speelde had ik geen flauw idee over de onderliggende mechanismen aan mijn kant. Het is een veel gemaakte denkfout, nog altijd, dat er in een relatie conflicten kunnen ontstaan die volledig aan de ander zijn toe te schrijven. Je hebt per definitie altijd zelf ook een aandeel. En de kans op een bevredigende afloop van een conflict wordt groter naarmate je er beter in slaagt verantwoordelijkheid te nemen voor jouw eigen bijdrage.

Heel lang maakte ik mezelf wijs dat een geliefde die mij verleidde tot vergaande uitlatingen als ‘laten we er dan maar mee stoppen’ het wel heel bont had gemaakt. Dat het eerst en vooral een uiting van mijn eigen gekwetstheid was, zo’n dreigement, kwam heel erg lang niet bij me op. En dat die ander er niet op uit was me zo’n emotionele uitbarsting te ontlokken realiseerde ik me ook niet echt.

Inmiddels ben ik wat verder, gelukkig. Als een ander je emotioneel op een kwetsbare plek raakt, bewust of onbewust, doet dat pijn. Zonder uitzondering zit er in die pijn heel veel verstopt dat is terug te voeren op eerdere ervaringen, met andere mensen. Vooral in liefdesrelaties, maar zeker ook in betekenisvolle vriendschappen worden we vaak geconfronteerd met oud zeer. En zonder dat we ons dat bewust zijn roepen we ‘au’ of slaan we van ons af. Het werkt net als bij het branden van je hand aan een gloeiendheet voorwerp: in een reflex trek je die hand terug, daar ga je niet eerst eens rustig over nadenken.

“Geur is een van de bekendste triggers, maar er zijn er oneindig veel meer. “

Mensen die op jonge leeftijd ingrijpende gebeurtenissen hebben meegemaakt of niet werden gezien en erkend in hun gezonde kinderlijke behoeften ontwikkelen zonder uitzondering bepaalde kwetsbaarheden. Ook al zijn ze het zich niet bewust, en ook al gebeurt er ogenschijnlijk nooit iets dat direct verwijst naar zo’n gevoelige plek. Conditionering speelt daarin een grote rol: het verloopt grotendeels onbewust, maar als je bijvoorbeeld een geur ruikt die er ook was ten tijde van een traumatische ervaring kun je vanuit het niets in een flinke herbeleving schieten.

Het overkwam een mevrouw die mij bezocht in mijn kantoor bij een sportschool, waar een van de masseurs vlak voor ons gesprek mijn geblesseerde kuit had behandeld. De geur van de massageolie die hij had gebruikt leidde bij haar tot acute, ernstige dissociatie. Ik schrok me rot, begreep totaal niet wat er gebeurde. Toen ze weer een beetje bij haar positieven kwam vertelde ze over seksueel misbruik door een fysiotherapeut, twintig jaar eerder, in zijn behandelkamer. Waar dezelfde lucht hing.

Kwetsbaarheid verstopt zich in het lichaam, en wat ervoor zorgt dat het zich openbaart weten we vaker niet dan wel. Geur is een van de bekendste triggers, maar er zijn er oneindig veel meer. Daardoor begrijpen we meestal ook niet wanneer een oud trauma zich weer openbaart.
Een ding is zeker: de relaties met mensen waar je van houdt zijn een grote uitdaging voor mensen met een verhoogde kwetsbaarheid vanuit een belast verleden. Bindingsangst is dan de vermijdende vorm, een soort anticipatieangst: als ik in een relatie stap kan die ook weer uitgaan, en dat trek ik niet.

Ineens uit de relatie stappen omdat de pijn onverdraaglijk wordt is het andere uiterste. Het gevoel dat de ander me afwijst is zo sterk dat je de relatie zelf maar opblaast.

Hoe kun je groeien? Door je niet direct terug te trekken als het zeer doet in een intiem contact. ‘Eerst even tot tien tellen’ zei mijn oma altijd. En vrijwel altijd wordt de pijn dan minder, verdraagbaar zelfs. Daarna kun je er misschien zelfs iets over gaan delen met die ander. Zo komt het helingsproces op gang…