Mijn eerste suïcide

Bram is vaste columnist voor gezondheidsplatform ‘Meer over medisch’. Hieronder zijn column

Als jonge psychiater-in-opleiding was ik al gefascineerd door mensen die spelen met de gedachte om hun leven te beëindigen. Als je er beroepsmatig mee in aanraking kwam werd het aangeduid als suïcidaliteit. Daar zat de veronderstelling achter dat deze overweging een uiting zou kunnen zijn van een psychiatrisch ziektebeeld. En dat is ook zo: iemand die aan een psychose lijdt kan onder invloed van stemmen zichzelf ombrengen. Het gebeurt gelukkig niet heel frequent, maar vaak genoeg om als psychiater de mogelijkheid altijd in het achterhoofd te hebben.

Ik was overtuigd dat een geslaagde behandeling bij iedereen met een doodswens zou leiden tot de uitkomst dat het leven toch voldoende te bieden heeft. Waarom? Omdat ik me domweg niet kon voorstellen dat je niet wilt leven. ‘Er uit stappen is abnormaal’, zo simpel redeneerde ik. En een geslaagde poging tot zelfdoding is dan een mislukte behandeling…

‘Loden last’

Met journalist Bram Hulzebos, die zijn vader op deze manier verloor, schreef ik een boek over nabestaanden, Loden last, waarin bovenstaande opvatting impliciet aan de basis stond. Het boek vind ik onverminderd de moeite waard, ook omdat het tijdloos is, maar ben ik het nog met mezelf eens?

De mogelijkheid dat iemand die zichzelf het leven heeft benomen aan een psychiatrische stoornis leed is zeer reëel. Maar niemand kan betrouwbaar inschatten hoe vaak dat zo is, omdat degenen die het zouden kunnen uitleggen er niet meer zijn.

Verliezer

De eerste patiënt die ik verloor doordat hij zichzelf doodde, komt nog regelmatig in mijn gedachten voorbij. Ik heb nog steeds geen helder beeld van wat er nu precies bij hem speelde. Hij leed enorm, en dat hij dat ondraaglijk vond kan ik eerlijk gezegd wel begrijpen. Ik weet ook niet welke behandeling hem had kunnen redden. De psychiatrie had geen passend antwoord voor zijn existentiële worsteling, en ik voelde me als representant daarvan een verliezer (niet toevallig staat er ‘verloor’, een paar regels hoger). Wat me van hem is bijgebleven zijn geen psychiatrische symptomen, maar zijn gevoeligheid, intelligentie en creativiteit. En ook een goed gevoel voor humor, vooral ‘sick jokes’. In de loop der jaren is hij in mijn herinnering minder ziek geworden.

Twijfelen

Door mijn beroep had ik weinig aandacht voor de mensen die niet psychisch ziek zijn, en toch niet verder willen leven. Ik ben inmiddels overtuigd dat er best veel van dit soort mensen zijn, en vraag me af of ze in de gezondheidszorg iets te zoeken hebben. Euthanasie is een zeer humane oplossing voor mensen die objectief aantoonbaar ongeneeslijk ziek zijn. Euthanasie bij psychisch lijden suggereert dat er sprake is van ziekte, en daar ga ik steeds meer aan twijfelen.

En dan, om het helemaal ingewikkeld te maken, zijn er de mensen die wel een psychische stoornis hebben, maar waarbij de doodswens die speelt daar toch geen deel vanuit maakt. Daar hebben we geen antwoord op, in ieder geval ik niet.

Het onderwerp is nog even fascinerend als dertig jaar geleden, maar mijn kennis erover is niet gegroeid. Mijn onzekerheid wel, door al die onbeantwoordbare vragen…

Gedachten aan zelfdoding kunnen komen door ingrijpende gebeurtenissen in het leven. Probeer erover te praten. Zoek hulp via uw huisarts. Bel 112 bij direct gevaar.U kunt ook (dag en nacht) de hulpdienst bellen: 113 of 0800-0113 (gratis). Of chatten via www.113.nl.

Deze column werd oorspronkelijk gepubliceerd op Meer over Medisch.