Kritiek

Om te beginnen: ik kan dus eigenlijk helemaal niet tegen kritiek. Ik probeer het te camoufleren, maar het is er stiekem altijd.

Het zal volgens de psychologen wel angst voor afwijzing zijn. Als je er mee op de proppen komt krijg je als reactie vaak zogenaamd stimulerende opmerkingen als ‘je moet er tegen kunnen’ En daarin zit het hele probleem al opgesloten. Ik begrijp die gedachte natuurlijk heus wel, maar het lukt me zo slecht. Er wordt dan bijvoorbeeld ‘positieve zelfspraak’ geadviseerd, als een soort tegengif.

Mij heeft het niets gebracht. ‘Narcistische afweer’ ook niet: doen alsof je een hele bink bent op een moment dat de kwetsbare kleuter zich van binnen roert, het werkt niet.

Ik zou er echt liever heel goed tegen kunnen, al die ongevraagde recensies die de hele dag op de loer liggen en die me binnen een seconde volledig kunnen ontregelen. Je gelooft het niet he? Maar deze jongen met zijn grote mond krijgt vaak liever letterlijk een knal voor zijn kop dan een slechte recensie van iemand die er toe doet. Dat wildvreemden me een flapdrol (of erger) vinden raakt me eigenlijk nog maar nauwelijks. Maar als ik echt mijn best heb gedaan voor een voor mij belangrijk iemand en diegene waardeert dat niet… Alsof ik als mens wordt bedreigd in mijn voortbestaan.

Komt van vroeger, dat begrijp ik ook wel. En ik ben er al jaren mee aan het werk, het lukt steeds beter om me minder te laten raken. Maar: het is en blijft een soort rode knop, die vrij gemakkelijk kan worden ingedrukt door sommige mensen. Vooral door geliefden, kinderen, ouders en mensen die jij belangrijk vindt. Terwijl die intimi tegelijkertijd die rode knop ook even kunnen deactiveren. Nergens kan ik me veiliger voelen dan in het donker in bed met mijn meisje of ver weg op vakantie met een van mijn kinderen.

Je belandt in een tijger-voor-je-neus-reactie terwijl je echt niet voor je leven hoeft te vrezen. Je reageert ‘als door een wesp gestoken’, omdat een zinnetje iets triggert. Een zinnetje dat lading krijgt in jouw systeem, terwijl het dat van zichzelf niet heeft. Uitgesproken door iemand die er misschien wel helemaal geen slechte bedoelingen mee heeft. Of helemaal geen bedoeling…

“Ik zou er echt liever heel goed tegen kunnen, al die ongevraagde recensies die de hele dag op de loer liggen en die me binnen een seconde volledig kunnen ontregelen.”

Ik weet niet heel veel van de steeds populairdere non-dualiteit, maar de daarmee verbonden gedachte dat alles in principe neutraal is en dat mensen het zichzelf moeilijk maken met interpretaties als ‘goed’ of ‘slecht’ heeft me al veel gebracht. De overtuigingen die jij hebt koppel je aan iets wat een ander zegt. Wat het zo lastig maakt is de snelheid waarmee het gebeurt, het lijkt veel op de befaamde Pavlov-reacties: er gaat een belletje af in je hoofd en het oude denkschema ‘ik ben niet goed genoeg’ komt met donderend geraas je hele lichaam binnen.

Als cognitieve therapie daar nu eens tegen zou helpen.

Maar helaas: je weet heus wel dat je een aardig mens bent, zonder slechte bedoelingen en ook best goed functionerend. En dan zegt iemand die er toe doet: ‘Het was wel fijn geweest als je ook nog even…’ Het kan voldoende aanleiding zijn voor een flinke paniekaanval, heb ik dikwijls waargenomen bij medemensen met een vergelijkbare kwetsbaarheid. En mijn idee is dat we dit soort psychologische gevoeligheid nog steeds niet de aandacht geven die het verdient.

Geloof het of niet: er zijn kleine zinnetjes die je leven kunnen verzieken. ‘Je hebt echt lekker gekookt hoor, maar wel jammer dat je vergeten was dat ik niet van spekjes houd.’ Nu ga ik niet alleen nooit meer koken, ik wil er ook maar liever even helemaal niet meer zijn. Het verlangen om door de grond te zakken.

Je denkt dat dit overdreven is? Was het maar zo. Kijk om je heen en zie dat het fenomeen veel voorkomt.

Vooral bij mensen waarvan je het niet verwacht.