Hongerige Geesten

Als mensen lyrisch zijn over een boek is mijn eerste gedachte altijd: ‘Wat zegt dat over diegene?’

Er worden heel veel goede boeken geschreven, die ook vaak met gepast enthousiasme worden ontvangen, maar lyrisch? Da’s misschien een beetje overdreven…

En toch: ik ben lyrisch over Hongerige geesten van Gabor Maté. En dat zegt inderdaad ook veel over mij. Mijn enthousiasme over zijn oudste boek, Het verstrooide brein, was al groot. En het boek daarna, Wanneer je lichaam nee zegt, vond ik ook al een aanrader (over beide titels schreef ik eerder recensies op dit platform).

Mild en liefdevol

Maar Hongerige geesten slaat alles. Om te beginnen vind ik het beter geschreven en evenwichtiger dan de twee titels daarvoor. De combinatie van wetenschappelijk onderbouwde kennis, verhalen uit de praktijk en het delen van eigen thema’s klopt precies. Het is mild en liefdevol naar alles en iedereen (en misschien nog wel het minst naar zichzelf, maar dat past bij de dynamiek die Maté beschrijft). Vooral de zwaar getraumatiseerde en verslaafde mensen (in die volgorde!) uit de drugsbuurt in Vancouver waar hij jaren werkte krijgen in dit boek een warm, menselijk gezicht. En dat verdienen ze. De buurt is te zien in de schokkende documentaire ‘Ten dollar death trip’ op Netflix trouwens.

Maté gaat uitvoerig in op wat verslaving bij veel mensen oproept, en wat dat over hen zegt. Hij maakt gehakt van de genetica die een serieuze rol zou spelen bij het ontstaan van verslaving en legt ook uit waarom dit verklaringsmodel maar terug blijft komen (als het genetisch is ben je niet schuldig…)

“Ik vind het een troostrijk en geruststellend boek, omdat het de ‘stoornis’ verslaving normaliseert, volstrekt menselijk maakt.”

De ontwikkeling van het brein krijgt opnieuw uitvoerige aandacht, zonder dat hij de hersenziekte-opvatting daarmee omarmt. Het ontstaan van verslaving werd mij nooit duidelijker uitgelegd, terwijl ik er al best veel van wist. Grootste winstpunt is dat het zwart-witte onderscheid tussen verslaving aan drank/drugs en gedragsverslavingen volledig wordt opgeheven. Het zijn verschillende uitingen van hetzelfde onderliggende thema: het verdoven van pijn, het zoeken naar een beetje dopamine (stimulans/motivatiesysteem) en/of opioïden (hechting/beloningssysteem). In dezelfde lijn plaatst hij bijvoorbeeld ook nog de dwangstoornis (OCD).

Waarom vertelde niemand me dat ik dit boek moest lezen, terwijl ik als psychiater in de verslavingszorg werkte? Waarom begrijp ik veel van de verslaving aan cannabis van mijn zoon Fimme nu pas? Ik las het boek als achtergrond bij het theaterprogramma dat we samen gaan spelen (check www.fimme.nl).

Herkenning

En waarom herken ik mezelf zo in Maté? Dat moet toch ook iets betekenen, dat gedragsverslaafde therapeuten in de verslavingszorg gaan werken? Wat Maté met cd’s kopen heeft, heb ik met sport. En workaholic, hoeveel zorgprofessionals zijn dat niet? Maté stipt het regelmatig aan, dat zijn eigen gemoedstoestand heel bepalend is voor hoe hij zijn werk doet. Dat de ‘brain lock’ van zijn eigen verslaving hem een ongeduldige, oordelende arts maakt. En hij vertelt openhartig hoe hij daar mee heeft gedeald. Laat daar ‘Gevoelige zielen’ over gaan, mijn eigen nieuwe boek (meer over Gevoelige zielen).

Helemaal geen kanttekeningen? Een kleintje: dit boek gaat niet over verslaving. Het gaat over een ongelukkige manier van omgaan met pijn, oud zeer. Ieder mens doet dat anders, en je zou uit de ondertitel (‘de psychologie van verslaving’) de indruk kunnen krijgen dat verslaafden ‘anders’ zijn. En dat is dus niet zo… Het boek gaat over mensen zoals jij en ik.

Ik vind het een troostrijk en geruststellend boek, omdat het de ‘stoornis’ verslaving normaliseert, volstrekt menselijk maakt. En omdat het oog heeft voor de impact van alles wat in de generaties voor jou is gebeurd, en dat je leven in het hier en nu mede kleurt. Inclusief iedereen die in zo’n complex proces van mateloosheid (mijn favoriete woord voor alle soorten verslaving) betrokken raakt. Want ook de partner die fantaseert over de liefde die de verslaafde zou kunnen redden heeft werk te doen.

Laatste pluim voor Maté: hij propageert geen enkele aanpak die voor iedereen zou werken. Hij is heel positief over de twaalf stappen-aanpak (die van de AA), maar geeft ruiterlijk toe dat hij zelf nooit verder kwam dan een enkele meeting bezoeken. Ook dat herken ik…

Lees dit boek, en geef het snel door als je het uit hebt. Het kan levens redden!

 

Deze recensie verscheen oorspronkelijk op de Balanskliniek.

 

Meer over de theatertour van Bram en Fimme ‘Ben je bezopen?’