Quetiapine

Steeds vaker horen we kritische geluiden over het antipsychoticum quetiapine. Zowel op patiëntenfora als in de publieke media is de tendens: het wordt veel te veel voorgeschreven, de bijwerkingen zijn ook bij lage doseringen vaak ernstig en mensen komen er nog maar moeilijk vanaf als ze het een tijdje hebben gebruikt.

Quetiapine is een relatief nieuw, zogenaamd atypisch antipsychoticum dat primair werd ontwikkeld om psychosen te bestrijden. Daarbij zijn doseringen van 400-800 mg gebruikelijk. De meest voorkomende bijwerking, slaperigheid, komt al bij de laagst denkbare dosering van 25 mg voor.

Zaadlozing

En met die bevinding geschiedde iets dat in een lange traditie past: quetiapine werd populair als slaapmiddel, zonder wetenschappelijke onderbouwing. Het zogenaamd ‘off label’ voorschrijven van psychofarmaca is al decennialang gangbaar. Dertig jaar geleden schreef ik het antidepressivum clomipramine al voor bij de behandeling van ejaculatio praecox ofwel ‘vroegtijdige zaadlozing’.

“Benzodiazepines zijn structureel zwart gemaakt vanwege het risico op afhankelijkheid.”

Prozac werd in de hoogtijdagen van het middel geprobeerd bij de meest uiteenlopende vormen van afwijkend gedrag (kleptomanie), en zo kunnen we nog wel even doorgaan.

Nu liggen met name huisartsen onder vuur vanwege hun voorschrijfgedrag met betrekking tot quetiapine als slaapmiddel. Maar wat moeten ze anders: de benzodiazepines, nog altijd prima slaapmiddelen, zijn structureel zwart gemaakt vanwege het risico op afhankelijkheid.

Geen huisarts durft nog langer dan twee weken temazepam voor te schrijven, vanwege een dwingende richtlijn. Wat zijn de alternatieven? ‘50 mg promethazine’, leerde ik in mijn opleiding. Maar dat is een antihistaminicum, en ook ‘off label’ gebruik dus.

Slaapproblemen

Het is mijn overtuiging dat slaapproblemen het meest succesvol kunnen worden bestreden zonder medicatie. Anders gaat de bekritiseerde praktijk met betrekking tot quetiapine nog jaren duren…

Therapie bij slaapproblemen, denk bijvoorbeeld aan ACT (meer weten? lees ‘Slapen is niets doen’ van dokter Aline Kruit) is op korte termijn een stuk duurder, maar de uitkomsten zijn vrij zeker duurzamer.

Waarom weet ik dat niet helemaal zeker? Het bemachtigen van ‘evidence’ is zeer kostbaar, en wie gaat dat financieren?

We moeten hopen dat er genoeg collega’s de moed hebben om te stoppen met die quetiapine. Niet-medicamenteuze alternatieven schetsen is dan wel het minste wat we als psychiaters kunnen doen.

Deze column werd oorspronkelijk gepubliceerd op  Meer over Medisch.