In mijn opleiding tot psychiater leerde ik dat het vooral zou gaan om specifieke symptomen bij het stellen van de juiste diagnose. Een kwaal met typische verschijnselen wordt gemakkelijker herkend.
Met deze opvatting ging helaas ook iets verloren: de aandacht voor de grootste gemene deler van de meest uiteenlopende psychische stoornissen (over het ziektemodel valt ook te twisten, maar niet nu en hier).
Zo voelen mensen met mentale problemen zich heel erg vaak eenzaam. En er speelt bijna altijd schuldgevoel, vooral in de richting van dierbaren. ‘Wat doe ik ze aan met mijn angsten?’
Rationeel? Meestal niet… En, terzijde: met een oordeel over iemands gevoel help je hem/haar meestal ook niet.
En dan is er schaamte: vermoedelijk de meest toegedekte emotie. Terwijl iedereen die ik ken weet wat schaamtegevoel is. We leerden het vaak al jong, bijvoorbeeld doordat we op een gegeven moment niet meer in ons blootje mochten rondrennen, terwijl we nog maar jong en klein waren, en ons van geen kwaad bewust…
We werden er op aangesproken door onze opvoeders, en zo werd naaktheid voor de meesten van ons iets beschamends (‘Ga je onmiddellijk aankleden, doe niet zo gek! Je moet je schamen!’)
Het wordt nog complexer: soms is er van jongsaf een schaamtegevoel, nog zonder dat je weet waar dat vandaan komt. Er is bijvoorbeeld een familiegeheim, ook voelbaar aanwezig voor het jonge kind, maar er wordt niet over gesproken, het is een taboe. Denk aan een verzwegen oorlogsverleden.
Het onderzoek naar schaamte is lastig, omdat we deze emotie zo graag afdekken. Wie praat er graag over schaamte? ‘Nee, dat is té gênant…’
Journaliste Teus Lebbing stond stijf door schaamtegevoel toen ze besloot er helemaal in te duiken. Door andere mensen er over te bevragen, maar ook door bij zichzelf naar binnen te gaan. En dat is nu een (dapper) boek geworden…
Ik mocht ook haar vragen op me laten inwerken in dit verband, maar mijn schaamte is er voorlopig niet minder door geworden. En toch: ik ben het me veel beter bewust, en daarmee zijn er ingangen om er mee aan de slag te gaan.
De mooiste zin uit het boek, voor mij dan, geef ik je hier vast cadeau:
‘Schaamte is het verschil tussen wie je denkt te moeten zijn en wie je in de kern bent.’
Ik heb nog werk te doen…
Wil jij ook beginnen met de verkenning van jouw schaamtegevoelens? Lees dan dit boek, het werkt motiverend. Naar het boek.
Reacties