‘Verslaving is een progressieve hersenziekte’ was een overtuiging die we hanteerden in mijn tijd als psychiater in de verslavingszorg. Dit was vooral gebaseerd op de vaak zeer heftige terugvallen die verslaafden kunnen meemaken.

Jaren heb je niet gedronken, maar op het moment dat je toch weer begint gaat het harder bergafwaarts dan ooit eerder. Mijn zoon Fimme Bakker ondersteunt deze gedachte op basis van zijn eigen ervaringen, maar ik twijfel er over. Omdat er geen wetenschappelijk bewijs voor bestaat, en: bij lang niet iedere verslaafde die terugvalt gaat het zo.

Het eerlijke verhaal is dat we nog altijd meer niet dan wel weten over de oorzaken van mateloosheid (klinkt neutraler, beter toch?) Dat ons brein er in betrokken is valt niet te betwisten, maar er is sprake van serieuze kip-ei-vragen. Een genetische aanleg zullen we bijvoorbeeld nooit vinden, het zijn vooral omstandigheden die leiden tot afhankelijkheid van een middel of oncontroleerbaar gedrag (eindeloos gegok tijdens het EK voetbal). De vraag wat ten grondslag ligt aan verslaving komt voorbij in ons theaterprogramma ‘Ben je bezopen?’ (na de zomer nog ruim vijftig keer, zie de speellijst hier).

In de voorstelling betoog ik dat verslaving aan geld wél een progressieve hersenziekte is, omdat ook mensen die al rijk zijn vaak heel erg hun best blijven doen om nog meer euro’s binnen te harken. Waarbij er serieuze schade kan ontstaan in het leven van de geldverslaafde, omdat ‘het slijk der aarde’ (mooi hè?) zelfs de meest intieme relaties om zeep kan helpen.

De mensen met het syndroom van Dagobert Duck raken ook maar zelden ‘in herstel’, ‘rupsje nooitgenoeg’ laat zich meestal niet klein krijgen. Het verdienmodel is steeds vaker belangrijker dan de inhoud als het om zoiets kostbaars als onze gezondheid gaat. Kostbaar in emotionele zin wel te verstaan.

De zucht naar euro’s heeft ons steeds meer in de greep, de zorg is er compleet van in de ban. En dat raakt me, ik maak me er druk over. Dus schreef ik er een pamflet of schotschrift over. Een terugval in oud, boos gedrag voor mij persoonlijk, want het raakt me diep dat er steeds minder onbaatzuchtig wordt behandeld (in het woord behandeling zit de handel verstopt…).

‘Verslaafd aan geld’ (verschijnt 29 juni) schreef ik trouwens niet in een poging alsnog rijk te worden. Dat lijkt me ook geen gezonde ambitie. Als je het boekje koopt (via www.brambakker.com of straks in het theater) ondersteun je lekkergeven.nl, een initiatief van de Rotterdamse straatarts Michelle van Tongerloo. Zij en haar collega’s werken met dakloze, illegale en onverzekerde mensen die medische zorg nodig hebben. Dat wordt vanuit het hart verstrekt in de Pauluskerk, maar het kost helaas toch ook geld.

Niemand kan nog zonder duiten in deze wereld, maar dat het kapitalisme ook een hele donkere kant heeft kunnen we maar beter onder ogen zien. Gelukkig is er een tegengif: liefde.

Laten we ons talent om dat aan een medemens te geven vooral niet verkwisten.