Wild wild country

In de tijd dat ik ging studeren, begin jaren tachtig, waren mensen in rode en oranje gewaden een vast onderdeel van het Amsterdamse straatbeeld.

Vaak waren ze ook nog getooid met houten kralenkettingen. Zonder uitzondering hadden ze een vriendelijke, zachtaardige uitstraling, deze sannyasins. Ze waren volgelingen van Bhagwan Sree Rajneesh, een intrigerende spirituele leider uit Poona, India. Ik wist er weinig van, maar die goeroe leek me een vrolijke boef: hij predikte vrije seks en spaarde Rolls Royces. Ik had niet de indruk dat er mensen ongelukkig van hem werden.

Bhagwan, die later bekend was onder de naam Osho, overleed in 1990, en de mensen in hun vrolijke gewaden verdwenen vrij snel weer uit het stadsbeeld.

Er verstreken vele jaren, waarin ik Bhagwan en zijn volgelingen nergens meer tegenkwam. Dat veranderde met het verschijnen van de biografie van psychiater Jan Foudraine, die de bekendste sannyasin van Nederland was. Door me in Foudraine te verdiepen begon ik iets meer te begrijpen waardoor mensen zich tot Osho aangetrokken voelden. Echt fascinerend werd het voor mij toen ik op Netflix de documentaire Wild Wild Country zag. Het is zonde om er veel over te verklappen, het is een echte ‘must see’.

Het verhaal speelt van 1981-1985, als Osho en zijn volgelingen zich in Oregon hebben gevestigd. De beweging (is sekte een gepast woord?) koopt een ranch in the middle of nowhere en begint aan de bouw van een soort stad, Rajneeshpuram. Duizenden sannyasins nemen er hun intrek, in het nabijgelegen gehucht Antelope (ongeveer 50 inwoners) slaat de paniek toe. Kijk vooral die zesdelige docu. In 1985 is iedereen, na heel veel dramatische toestanden weer vertrokken…

Bijna veertig jaar later reis ik met mijn dochter door Oregon. Het is geen grote omweg, via Antelope, dus we gaan op onderzoek uit. Zijn er nog sporen van Rajneeshpuram?

Het plaatsje is totaal uitgestorven. We zien maar een man, de beheerder van het postkantoor, die nieuwsgierig op me afstapt als ik foto’s sta te maken. Hij weet weinig van de bewogen geschiedenis van het dorp, woonde toen nog elders. Niemand praat er ooit over, zegt hij. We staan te praten naast de plaquette die ook te zien is aan het einde van de documentaire. Hij heeft zelfs die tekst nooit gelezen.

Het dorp verkeert in een staat van ontbinding: een leeg schoolgebouw, een verlaten café en veel dichtgetimmerde huizen domineren het beeld. Rond het dorp uitgestrekte, droge heuvels, onherbergzaam en onbewoond. Op de plek waar Rajneeshpuram was bevindt zich een christelijke vakantiekolonie voor jongeren. Het is een mooie vallei, verborgen tussen de dorre heuvels. Wel 25 kilometer gravel road vanaf Antelope. We gaan ‘all the way’, maar ter plekke aangekomen verwijst ook hier niets naar de jaren die Osho hier met duizenden volgelingen doorbracht. De in onbruik geraakte start- en landingsbaan misschien nog het meest. Hier is al heel lang geen vliegtuig geweest.

Terug moeten we weer door Antelope. Het enige levende wezen wat we nu zien is een hert, vredig liggend in de schaduw van een verlaten schuur…