Wat leren we van Robin Williams’ dood?

Veel mensen geloven dat er een verband is tussen kunstenaar zijn en zelfmoord plegen.

“Zelfmoord is de permanente oplossing voor een tijdelijk probleem” is één van de meest prikkelende uitspraken over suïcide. Zou Robin Williams dat ergens in zijn leven ook wel eens gehoord hebben? En zo ja, wat vond hij ervan? Het is een stelling die bruikbaar is bij pogingen om mensen die zelfmoord overwegen op andere gedachten te brengen. Soms helpt het, vaak ook niet.

Wat er wel of niet aan mogelijkheden onbenut is gebleven na een geslaagde zelfmoordpoging is een van de meest voorkomende vragen waar nabestaanden mee worstelen. Ze voelen zich vrijwel zonder uitzondering schuldig en in de steek gelaten, en willen weten wat ze hadden kunnen doen om de zelfdoding van hun dierbare te voorkomen. Want ze hadden graag, en met veel liefde, getracht het lijden te verzachten van hun partner, vriend(in) of familielid. In de hoop dat het onomkeerbare besluit niet was genomen.

Motieven

Er is best veel onderzoek gedaan naar suïcide, en suïcidale neigingen. Maar heel betrouwbare antwoorden op de vraag waarom iemand uiteindelijk besloot uit het leven te stappen krijgen we nooit, omdat we het niet meer kunnen vragen aan de betreffende persoon. Zoals altijd bij de zelfmoord van een beroemdheid werd er heel veel gespeculeerd over de motieven van Williams dit leven voortijdig te verlaten. Maar veel verder dan dat hij leed aan complexe psychiatrische problematiek (depressie, verslaving) zullen we niet komen. Vooral de nabestaanden lijden vaak lang, niet zelden levenslang, onder alle onbeantwoordbare vragen.

Het in de media breed uitgemeten drama (waarom moesten we alle details horen van de manier waarop?) kende gelukkig ook een positieve kant: ineens was er weer eens uitgebreide aandacht voor de problematiek van de zelfmoord, die een belangrijke doodsoorzaak is (met name onder jonge mensen) en die steeds meer voorkomt. In de Telegraaf schreef journaliste Myrthe van der Wolf een aangrijpende open brief over haar vader, die een aantal jaren geleden ook een eind aan zijn leven maakte. Het is onwaarschijnlijk dat iemand deze brief leest en er daarna nog onverschillig onder is dat mensen uit het leven stappen, omdat ze hun pijn niet langer verdragen.

Creativiteit en suïcidaliteit

Ook was er veel te lezen over het mogelijke verband tussen creativiteit en psychiatrische stoornissen. Veel mensen geloven dat er een verband is tussen kunstenaar zijn en zelfmoord plegen. Vooral onder komieken zou het in verhouding veel meer voorkomen. Te midden van alle links die via Facebook en Twitter rondgingen trof ik een uitstekend artikel waarin werd uitgelegd dat er vooralsnog weinig causaal verband is aangetoond tussen creativiteit en suïcidaliteit. Zo droeg de dood van Robin Williams bij aan meer kennis over zelfmoord, en dat is nodig ook.

Het stuk dat in mijn ogen het meest treffend was verscheen in the New Yorker, van de hand van schrijver Andrew Solomon, zelf een ervaringsdeskundige. Alles wat je wilt, of beter: moet weten, staat erin.
Robin Williams heeft ons stof tot nadenken gegeven. Als daar meer aandacht voor mensen met suïcidale gedachten uit voortkomt, en betere zorg, dan is zijn overlijden niet geheel zinloos geweest.

Lees de column inclusief reacties in Joop.