Waanzin

Godsdienstwaanzin: Religie en psychose zijn soms nauw verwant.

De psychologen en psychiaters waren weer schaars vertegenwoordigd in de media rond de gruwelijke gebeurtenissen in Parijs. Terrorisme-experts en moslimkenners domineerden in het duidingencircuit. Jammer, want enige uitleg over de ziekelijke geestesgesteldheid van de daders was best op zijn plaats geweest.

Laat één ding vooraf expliciet duidelijk zijn: mijn stelling dat mensen die dergelijke terreurdaden begaan aan een stoornis lijden betekent niet dat ze geen verantwoordelijkheid voor hun handelen dragen. Het is ook niet zo dat ze wilsonbekwaam waren of naar een tbs-kliniek hadden gemoeten, indien ze het hadden overleefd. Een alcoholist die iemand dood rijdt lijdt aan de ziekte verslaving, maar moet toch weten dat je niet mag rijden als je dronken bent.

Religieus getinte waandenkbeelden

Het gaat me om de gestoorde opvattingen die aan de aanslagen ten grondslag liggen. Die hebben niets te maken met een specifiek geloof, hoezeer daar door allerlei mensen ook op gewezen wordt. De kwaal heet godsdienstwaanzin, en is van alle tijden. Ook onder Christenen komt het voor. Veel mensen met aanleg om in een psychose te belanden hebben religieus getinte waandenkbeelden op het moment dat ze in de war zijn. Daarmee beweer ik niet dat de drie Franse daders vanuit een psychose hebben gehandeld, voor alle duidelijkheid. Maar religie en psychose zijn soms nauw verwant.

Er zijn opvallende overeenkomstige eigenschappen bij de radicaliserende jongeren: ze zijn beïnvloedbaar en kwetsbaar op het moment dat ze worden gerekruteerd voor de revolutie. Ze zijn boos en gekwetst over misstanden die in hun ogen plaatsvinden. En er zijn slimme en invloedrijke mannen die daar gebruik van maken. Dat heeft allemaal helemaal niets te maken met moslim zijn. Er zijn echt veel meer moslims die op grond van de gebeurtenissen in Frankrijk dat geloof hun rug toekeren dan er nieuwe terroristen bijkomen.

Sektes

Dit gestoorde gedrag is nog altijd voorbehouden aan een heel klein clubje extremisten. Vergelijkbaar met sektes die vanuit een heel andere religieuze overtuiging dood en verderf hebben gezaaid in het verleden.

Zoals bijvoorbeeld de Branch Davidians, die in de VS gruwelijk ten onder gingen onder leiding van David Koresh, een religieuze fanaat. Het is een keus om geweld te bestrijden met geweld. Dat men aanslagen probeert te voorkomen is prima, maar laten we niet vergeten dat de jongeren die men probeert te werven om gewelddaden te plegen ook heel goed hulp kunnen gebruiken.

Ik herinner me een meisje dat dertig jaar geleden werd gestrikt door de Moon-sekte. De manier waarop dat ging vertoonde veel overeenkomsten met wat nu gebeurt met de moslimjongeren. Het is allemaal niet nieuw, enkel de sterke koppeling aan een specifiek geloof die nu plaatsvindt is dat. En daar heeft niemand wat aan, omdat het iets van alle tijden betreft. Wel verontrustend, en het verdient alle aandacht, maar een meer psychologische benadering van de problematiek zou echt tot ander beleid leiden, en ook tot andere uitkomsten.

Als we ons niet realiseren dat de daders van dit soort aanslagen ook nog slachtoffer zijn van een verderfelijke ronselcultuur, lossen we het echt nooit op.

Lees de column (en de reacties) op Joop.